كشكول موسوی دهسرخی

سید محمود موسوی دهسرخی

ص: 2

کشکول موسوی دهسخری

تالیف محمودبن سیدمهدی موسوی ده سرخی اصفهانی.

ص: 3

انتشارات نسیم کوثر دفتر

مرکزی: قم - خیابان صفائیه - ممتاز - فرعی دوم سمت راست - پلاک 45

تلفن:8-7830567 - تلفاکس: 7830568 - نمایشگاه و مرکز پخش: 7831284-همراه: 09122514907

www.Nasim-kowsar.com * www.BookBank.Ir * Email: Info @ bookbank.ir

كشكول

موسوی دهسرخی

مؤلف: سید محمود بن سید مهدی موسوی ده سرخی

ناشر: انتشارات نسیم کوثر

چاپ : یاسین

قطع : وزیری

سال چاپ: 1384 شمسی، 1426 هجری

نوبت چاپ: اول

تیراژ : 1000 نسخه

شابک: 0-848779-964

ص: 4

مراجعه کنند و رفع خستگی نمایند امیدوارم بی فایده نباشد و حقیر را از دعای خیر خود بعد از مرگم که نزدیک است دلشاد سازند و اجر ایشان با خدا باشد و نامیدم آن را به :

«کشکول(1)موسوی ده سرخی »

و السلام علیکم و رحمة الله و بركاته

ص: 6

بسم الله الرحمن الرحیم

اهواز: در سابق محل قبیله (هوزی ) یا خوزی بود، و اعراب آنجا را سوق الأهواز یعنی بازار هوزیها نامیدند، و این قبیله نام خود را به خوزستان دادند.

ایلام: در فرمانداری لرستان سابق حسین آباد پشتکوه نام داشت.

بابلسر: در سابق مشهد سر گفته می شد.

بار فروش: بابل.

بسطام : در قرن ششم به فرمان وسطام فرمانروایی خراسان ساخته شد.

بمپور: ایران شهر .

بندر عباس : که در سابق به دست پرتقالیها بود ، بندر کامرون نامیده می شد

بنی صراف: دشت میشان.

بهشهر : در سابق آن را اشرف می گفتند که شاه عباس کبیر آن را بنا کرد.

تبریز : گفته شده است هارون الرشید این محل را به مناسبت قطع شدن تب زبیدہ خاتون تبریز نام نهاد.

ترشیز: کاشمر.

تون: فردوس .

تهران: در قدیم آن را ته ران ( یعنی جای گرم) می گفتند و گاهی آن را تهران و زمانی طهران نوشته اند.

جیرفت : در سابق سبزواران نام داشت.

حذیره: هویزه .

ص: 8

حسین آباد : ایلام.

خور موسی: بند شاهپور.

دامغان : در سابق به آن شهر صد دروازه و اشکانیان هنگاتم بیلوس می گفتند.

دزد آب : زاهدان.

دشت گرگان: گاهی آن را ترکمن صحرا گویند.

ده کرد: شهر کرد

رضائیه: نام سابق آن ارومیه بود، مرکب از (ارو) به معنی نزدیك و (میه ) به معنی دریا، و به آن شهر نزدیك دریا می گفتند.

ساری : در استان دوم مازندران در سابق طوسان سیاه نام داشت.

سبزوار : نام سابق آن بیهق بوده است.

سخت سر: رامسر .

سلماس: شاپور.

سیستان : این شهر را سجستان وسکستان نیز گفته اند، مركز قبیله ای به این نام بوده است.

شاهین دژ: در آذربایجان شرقی سابقا پائین قلعه نام داشت.

شهر کرد: در سابق (ده کرد) نامیده می شد.

عبادان : آبادان .

عراق: اراك .

على آباد: شاهی

فلاحیه: شادگان .

فیض: شهداد .

ص: 9

قمشه : شهر رضا.

قوچان : در استان نهم خراسان در سابق آن را خبوشان می گفتند.

کرمان: بعضی گویند به مناسبت اینکه آغا محمد خان دو هزار نفر را کور کرد آن شهر کوران نام نهادند، بعضی اصل آن را از گرمان و به عربی جرمان ولاتینی جرمن دانند.

کرمانشاه: بهرام چهارم در زمان سلطنت برادرش حکومت کرمان را داشت خود را شاه کرمان نامیده ، بعدها شهری در محل کرمانشاه به این نام ساخت.

گنبد کاوس : در استان نهم مازندران سابقا دشت گرگان .

مال امیر : ایذه.

محمره: خرمشهر .

مشهد: در سابق سناباد نام داشت اما بعد از اینکه امام هشتم علیه السلام در آنجا وفات ( شهید ) شد به مشهد معروف شد.

منصور آباد : مهران

مهران : منصور آباد .

میانه : میانج.

ناصری: اهواز.

نصرت آباد : زابل.

هارون آباد : شاه آباد غرب.

هناجیه: سوسنگرد.

همایون شهر: سابقا سده می گفتند .

همدان : در سابق هگمتانه یا اکباتان نامیده می شد و پایتخت پادشاهان

ص: 10

ماد بود.

یزد: سابقا آن را «گت » می نامیدند و بعضی گویند یزدگرد ساسانی آن را بنا کرد و به نام او معروف شد.

من ملك کبرم این عمل را با تکبر بر دیگران انجام داده و در مجالس بر دیگران فخر کرده و خداوند به من دستور داده که نگذارم از من رد شود.

سپس عمل دیگری را که مثل ستاره درخشان روشنائی می دهد و برای آن عمل صدائی است به تسبیح و صوم و حج مثل صدای زنبور عسل ، پس می رود تا به آسمان چهارم می رسد پس به او می گوید بایست و بزن این عمل را به صورت و شکمش من ملك عجب هستم و این در عملش عجب داشت و خودنمایی می کرد من از طرف خدا مأمورم که نگذارم این عمل از من رد شود.

باز عمل دیگری را از بنده مثل عروس که به خانه شوهرش می برند، بالا می برند تا می رسند به آسمان پنجم که برای آن عمل ناله ای است مثل صدای شتر و روشنائیست مثل روشنائی خورشید پس ملك موكل آن آسمان می گوید بایست من ملك حسد هستم بزن این عمل را به صورت صاحبش، صاحب این حسادت می برد به کسانی که برای خدا یاد می دادند و عمل می کردند اگر میدید کسی را که بافضل است حسادت می کرد، و بدگوئی او می کرد پس عملش را به گردنش می اندازد و عملش او را لعنت می کند.

سپس عمل بنده را که همراه با نماز و زكات و حج و عمره است بالا می برد پس به آسمان ششم میرسند ، پس ملك موكل آن میگوید بایست من ملك رحمت هستم بزن این عمل را به صورت صاحبش و چشمش را کور کن، چون صاحب این عمل رحم نمی کرد به کسی که گناه کار است و شماتت می کرد او را خداوند مرا دستور داده که نگذارم این عمل از من تجاوز کند.

ص: 12

سید محمود موسوی دهسرخی

سپس عمل بنده دیگری را که همراه فقه و اجتهاد و ورع بوده بالا می برند که آن عمل صدائی داشته مثل رعد و روشنائی مثل روشنائی برق و سه هزار ملك آن را مشایعت می نموده تا وقتیکه می رسند به آسمان هفتم ملك موکل آن می گوید بایستید و این عمل را بزنید به صورت صاحبش من ملك حجاب هستم هر عملی که برای غیر خدا باشد نمی گذارم رد شود و مانع می شوم صاحب این عمل می خواست نزد بزرگان بلندپردازی کند و در مجالس یادش کنند، و در شهرها شهرت پیدا کند، و خدا به من دستور داده که هر عملی که خالص نباشد نگذارم از من رد شود.

باز عمل عبد دیگری را ملائکه بالا برند که خوشحال هستند از آن عمل ، صاحب آن خلق نیکو داشته و زبانش را بسته و دائم الذكر بوده و ملائکه آسمانها مشایعت می کنند و تمام موانع را زیر پای می گذارند و وارد بر خدا می شوند و شهادت می دهند که این بنده عملش صالح بوده خداوند می فرماید: شما نگاهبان عمل بنده من هستید ، ولی من با نفس او کار دارم این عمل را برای من نکرده بر او باد لعنت من، ملائکه هم می گویند بر او باد لعنت تو و لعنت ما.

پس معاذ گریه کرد و گفت : یا رسول الله من چه بکنم؟

حضرت فرمود: اقتدا کن به پیغمبر خود در یقین

معاذ عرض کرد: تو رسول خدائی من معاذ بن جبلم.

حضرت فرمود: یا معاذ اگر در عملت تقصیری هست زبانت را از برادرانت و حمله قرآن باز دار، و گنانهانت را بر برادرانت حمل نکن و خود را پاك نپندار به مذمت برادرانت ، و خود را بالا مبر به واسطه پائین

ص: 13

کردن برادرانت، و به عملت ریا مكن، و داخل مکن دنیا را به آخرت ، و در مجلس فحش نده که از تو بترسند ( بد زبان مباش)، و بد خلق نباش ، و با رفیقت آهسته سخن مگو در حالیکه شخص ثالثی آنجا باشد، و خود را از مردم بزرگتر ندان ، که خیر دنیا از تو قطع شود، و مردم را با زبانت پاره پاره مکن که سگهای اهل آتش تو را پاره پاره کنند.

( سنگ بزرگ ) مثل حقله ایست در بیابانی .

و این صخره و آنچه در آن است و آنچه بر آن است نسبت به پشت حوت ( ماهی بزرگ ) مثل حلقه ایست در بیابانی .

و آن هفت زمین و خروس و صخره و حوت با آنچه در آن است و آنچه بر آن است نسبت به بحر مظلم ( دریای تاریك ) مثل حقله ایست در بیابانی .

و این هفت زمین و خروس و صخره و حوت و بحر مظلم نسبت به هواء رونده مثل حقله ایست در بیابانی.

و اینها تماما نسبت به (ثرا) مثل حقله ایست در بیابانی سپس این آیه را قرائت فرمود: «لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا وَمَا تَحْتَ الثَّرَى»و نزد ثرا خبر قطع می شود.

و تمام اینها نسبت به آسمان اول مثل حقله ایست در بیابانی و آسمان اول با آنچه در آن است و آنچه بر آن است نسبت به آسمان دوم مثل حقله ایست در بیابانی .

و این دو آسمان با آنچه در آن است و آنچه بر آن است نسبت به آسمان سوم مثل حقله ایست در بیابانی ، تا برسد به آسمان هفتم .

و این هفت آسمان با آنچه در آن است و آنچه بر آن است نسبت به بحر مکفوف مثل حقله ایست در بیابانی .

و این هفت آسمان و بحر مكفوف نسبت به جبال برد (کوههای برف) مثل حلقه ایست در بیابانی .

و سپس این آیه را قرائت فرمود: «وَيُنَزِّلُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ جِبَالٍ فِيهَا مِنْ بَرَدٍ»

ص: 15

و تمام اینها نسبت به هوائیکه قلبها در آن حیران می مانند مثل حلقه ایست در بیابانی.

و اینها تماما نسبت به حجب نور مثل حقله ایست در بیابانی .

و اینها تماما نسبت به کرسی مثل حقله ایست در بیابانی .

سپس این آیه را قرائت فرمود: «وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ لا يَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ»

و اینها تماما نسبت به عرش مثل حقله ایست در بیابانی.

سپس این آیه را قرائت فرمود:«الرَّحْمنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوى»

پس اشخاصی که به حساب وارد هستند ملاحظه فرمایند که دنیای ما چه ارزشی دارد و بعضی از مفسرین خیال باطل کرده و این حدیث را گفته اند از اسرائیلیات است ، حواله ایشان را با خدا می گذاریم.

ناحیه رفیق و آشنایان است.

7- و فرمود: آشامیدن دواء برای جسد مثل صابون است برای لباس که پاك می کند ولی لباس را کهنه می کند.

8- و فرمود: نماز صابون خطاها است.

9- و فرمود: غذای زیاد قلب را می میراند چنانچه آب زیاد زرع را می میراند.

10- و فرمود: غذا هر چه دوست می داری بخور ولی لباس را هرچه مردم می پسندند بپوش.

11- و فرمود: عمر را زیاد نمی کند مگر نیکی .

12 - و فرمود: اگر دیدن مریض بروی عیادت گویند، و اگر دیدن سالم بروی زیارت گویند.

13 - و فرمود: کسی که سن او به هفتاد برسد بدون هیچ مرضی ناله کند.

14 - و فرمود: کسی که راضی باشد به آنچه خدا قسمت کرده قلب و بدنش راحت باشد.

15- و فرمود: کسی که سیر بشود در همان حال به سه بلا عقاب شود یکی آنکه پرده روی قلبش بیفتد، دیگر آنکه خواب به چشمش غلبه کند، سوم آنکه بدنش کسل شود.

16- و فرمود: کسی که هم و غمش زیاد باشد بدنش مریض شود.

17 - و فرمود: کسی که دروغ بگوید آبرویش می رود و کسی که بد خلق باشد غم او زیاد شود و جابجا کردن سنگ بزرگ آسانتر است از فهماندن کسی که نمی فهمد.

ص: 18

18 - و فرمود: مادامیکه مرض فشار ندارد با آن مدارا کن .

19 - و فرمود: گرسنگی با مرض جمع نمی شود یعنی پرخوری موجب مرض است.

20 - و فرمود: دفع کنید موجهای بلا را به دعاء .

21 - و فرمود: انگشتر عقیق بدست کنید که برای شما مبارك است و از بلاها ایمن می شود.

22 - و فرمود: عجب است کسی را که هلاك می شود و حال آنکه نجاتش با خودش می باشد ، گفته شد نجاتش چیست ؟ فرمود: استغفار .

23 - و فرمود: بر شما باد به دختر بکر اگر چه پیر شده باشد، و بر شما باد به جاده اگر چه دور می زند، و بر شما باد به شهر نشینی اگر چه ظلم و ستم داشته باشد.

24 - و فرمود: قوت جسم طعام است ، و قوت روح اطعام است.

25 - و فرمود: کسی به سفری رود و با او عصای بادام تلخ باشد و این آیه بخواند «وَلَمَّا تَوَجَّهَ تِلْقَاءَ مَدْيَنَ»تا اینجا «عَلى ما نَقُولُ وَكِيلٌ»خداوند او را ایمن کند از هر درنده ای و از هر دزدی و از هر صاحب نیشی.

26 - و فرمود: خانه های خود را از تار عنکبوت پاك کنید که ترك آن موجب فقر است.

ایشان ؟ فرمود: با شهبره و لهبره و نهبره و هیدره و لفوت ازدواج مکن.

زید عرض کرد: معنای اینها را نفهمیدم یارسول الله ، حضرت فرمود: آیا شما عرب نیستید؟

شهبره یعنی زن کبود چشم و بد زبان ، لهبره یعنی زن لاغر و قدبلند ، نهبره یعنی زن قد کوتاه و زشت ، هیدره یعنی پیره زن پشت خمیده ولفوت یعنی زنیکه از غیر تو بچه داشته باشد.

یا علی یك ساعت در خدمت خانه بهتر است از عبادت هزار سال و هزار حج و هزار عمره و بهتر است از آزاد کردن هزار عبد و بنده و هزار جنگ در راه خدا، و از عیادت هزار مریض و هزار نماز جمعه ، و تشییع هزار جنازه، و از هزار گرسنه که ایشان را سیر کند، و هزار برهنه که ایشان را بپوشاند ، و هزار اسب که در راه خدا بفرستد و بهتر است برای او از هزار دینار که صدقه بدهد به مساکین ، و بهتر است از خواندن تورات و انجیل و زبور و قرآن ، و بهتر است از هزار اسیر که اسیر کرده در راه خدا و آزاد کند، و بهتر است از برای او از هزار شتر قربانی که به مساکین بدهد و از دنیا خارج نشود مگر وقتی که جایش را در بهشت ببیند.

یا علی کسی که در خدمت عیال کراهت نداشته باشد پس آن کفاره گناهان بزرگ باشد ، و غضب خدا را خاموش کند، و مهریه حورالعین باشد و حسنات و درجاتش را زیاد کند، یاعلی خدمت نکند عیال را مگر صدیق ( راستگو) یا شهید یا مردیکه خداوند خیر دنیا و آخرت او را خواسته باشد.

داود، سلیمان ، لوط ، اسماعیل ، موسی، عیسی ، محمد صلی الله علیه و آله(1).

زین رنج عظیم خلاصی جوی *** دستی بدعا بردار و بگو

یارب یارب بکریمی تو *** به صفات وکمال رحیمی تو

یا رب بنبی و وصی و بتول *** یا رب یا رب به دو سبط رسول

یارب به عبادت زین عباد *** به زهادت باقر علم رشاد

یارب یارب به حق صادق *** به حق موسای به حق ناطق

یا رب یا رب به رضاشه دین *** آن ثامن و ضامن اهل یقین

یارب به تقی و مقاماتش *** یارب به نقی و کراماتش

یا رب به حسن شه بحر و بر *** به هدایت مهدی دین پرور

کین بنده مجرم عاصی را *** وین غرقه بحر معاصی را

از قید علایق جسمانی *** وز بند وساوس شیطانی

لطفی بنما و خلاصش کن *** وز اهل کرامت خاصش کن

یارب یارب که بهائی را *** آن بیهوده کرد هوائی را

که به لهو و لعب شد عمرش صرف *** ناخوانده زلوح وفا یك حرف

زین غم برهان که گرفتار است *** دردست هوا و هوس زار است

وز شغل زخارف دینی دون *** مانده به هزار امل مفتون

رحمی بنما بدل زارش *** بگشا زکرم گره از کارش

زین بیش مرانش از در احسان *** به سعادت ساحت قرب رسان

وارسته زدنی دونش کن *** سرحلقه اهل جنونش کن

ای باد صبا به پیام کسی *** چو به شهر خطاکران برسی

بگذر به محله مهجوران *** از نفس و هوا زخدا دوران

آن گاه بگو به بهائی زار *** کای نامه سیاه خطا کردار

وای عمر تباه خطا پیشه *** تاچند زنی توبه پاتیشه

ص: 23

تاکی باشی بیمار گناه *** ای مجرم عاصی نامه سیاه

شد عمر تو شصت و همان پستی *** وزبادۀلهو و لعب مستی

گفتم که مگر به سی برسی *** یابی خود را دانی چه کسی

درسی ورسی کلام خدا *** رهبر نشدت به طریق هدی

از سی به چهل چو شدی واصل *** جز جهل زچل نشدت حاصل

اکنون که به شصت رسیدن سال *** یکدم نشدی فارغ زوبال

در راه خدا قدمی نزدی *** بر لوح وفا رقمی نزدی

مستی زعلایق جسمانی *** رسوا شدی و نمی دانی

از اهل غرور ببر پیوند *** خود را بشکسته دلان در بند

شیشه چو شکست شود ابتر *** جز شیشه دل که شود بهتر

ای ساقی باده روحانی *** زارم زعلایق جسمانی

یك لمعه زعالم نورم بخش *** یك جرعه زجام طهور بخش

کز سر فکنم بصد آسانی *** این کهنه لحاف هیولائی

ای کرده به علم مجازی خوی *** نشنیده زعلم حقیقی بوی

سرگرم به حکمت یونانی *** دلسرد زحکمت ایمانی

در علم رسوم چو دل بستی *** بر اوجت اگر ببرد پستی

یك در نگشود زمفتاحش *** اشکال افزود زایضاحش

زمقاصد او مقصد نایاب *** زمطالع او طالع در خواب

راهی ننمود زاشاراتش *** دلشاد نشد زبشاراتش

محصول نداد محصل آن *** اجمال افزود مفصل آن

تاکی زشفاش شفا طلبی *** وز کاسه زهردوا طلبی

تاکی به هزار شعف لیسی *** ته مانده کاسه ابلیسی

ص: 24

سؤر المؤمن فرموده نبی ***از سؤر ارسطو چه می طلبی

سؤر آن جوی که در عرصات *** به شفاعت او یابی درجات

در راه طریقت او رو کن *** بانان شریعت او خوکن

کان راه در و نه ریب و شکست *** نه تلخ ونه شور ونه بی نمك است

تا چند زفلسفه در لافى ***و ین یابس و رطب بهم بافی

بدلائل پر خلل واهی *** اثبات مطلاب خود خواهی

رسوا کردت بدلیل بشر *** برهان ثبوت عقول عشر

در کف ننهاده به جز بادت *** برهان تناهی ابعادت

تصدیق چگونه به این بتوان *** کاندر ظلمت برود الوان

علمی که مطالب او اینست *** میدان که فریب شیاطین است

تا چند دو اسبه پیش تازی *** تا کی به مطالعه اش نازی

این علم دنی که ترا جانست *** فضلات فضائل یونانست

خود گویی که چند چو خرمگسان *** نازی سر فضلات کسان

تا چند زغایت بی دینی *** خشت کتبش بر هم چینی

اندر پی آن کتب افتاده *** پشتی به کتاب خدا داده

نی رو به شریعت مصطفوی ** نی دل به طریقت مرتضوی

نی بهره زعلم فروع و اصول *** شرمی بادت خدا و رسول

تا آخر اشعار .

الاعلانا ت

داشتند از ایشان پرسید از کدام بلاد هستید شما؟ گفتند: از اصفهان ، گفت: شما از کسانی هستید که همیشه در بین شما سی نفر مستجاب الدعوه هست. گفتند: از کجا می گوئی ؟ گفت: نمرود بن کنعان چون اراده داشت به آسمان رود به تمام شهرها نوشت بیائید با خدای عالمیان بجنگیم، همه اجابت کردند مگر اهل اصفهان ، پس سی نفر از ایشان را گرفته دست و پاهایشان را قید زد و برد چون چشم ایشان به حضرت ابراهیم افتاد ایمان آوردند به آن حضرت و حضرت درباره ایشان دعا فرمود : « اللَّهُمَّ اجْعَلْ ابْدَأْ باصفهان ثلاثین رَجُلًا یستجاب دُعَاؤُهُمْ »یعنی ای خدا همیشه در اصفهان سی نفر را قرار بده که دعایشان مستجاب باشد.

باشیم ایشان را به جای ما تبدیل می کند؟ و آن وقت سلمان پهلوی حضرت بود، حضرت دست به زانوی سلمان زد و فرمود: این و همشهری های این ، دو مرتبه یا سه مرتبه این را فرمود.

و فرمود: قسم به کسیکه جانم در دست اوست اگر ایمان در ثریا باشد مردانی از فرس آن را خواهند گرفت.

آنچه که دلالت دارد بر اینکه رسول خدا صلی الله علیه و آله عنایت خاصی به اهل اصفهان داشته قول سلمان است که فرمود: من از اهل اصفهان از جی هستم خواستم پیغمبر صلی الله علیه و آله را درك كنم رفتم یثرب (مدینه) دیدم زن اصفهانیه از من پیشی گرفته به اسلام پس از احوال پیغمبر جویا شدم مرا راهنمائی کرد به آن حضرت.

عالم گفت: آب نیست که از گل بت سازم.

شیطان گفت: بول کن روی زمین و گل درست کن و از آن بت بساز .

عالم گفت: کار من بت سازی نبوده تو که دانا هستی این بول و این تو بت بساز تا من یاد گیرم.

شیطان بتی از آن بول و خاك ساخت و گفت سجده کن.

عالم گفت: تو میدانی که من بت پرست نبودم تو که اهل فن هستی سجده کن تا من یاد بگیرم، شیطان از روی ادب آن بت را سجده کرد.

عالم گفت : ای ملعون تو به آدم سجده نکردی از روی تکبر حالا به بول فرزندش سجده کردی؟!

دو اسم بود کدامند ؟

حضرت فرمود: یوشع بن نون که ذی الكفل باشد، یعقوب که اسرائیل باشد ، خضر که حلقیا باشد، یونس که ذو النون باشد، عیسی که مسیح باشد و محمد که احمد باشد. (خصال ).

و در بعضی از روایات دارد که به زبان مجوس سخن گفت ، مجوس هم همان فرس می باشند.

چه کار می کنی ؟ گفت : بوها را توسط آن بو می کنم، گفتم : آیا دهان داری ؟ گفت : بلى ، گفتم : با آن چه کار انجام می دهی ؟ گفت : به واسطه آن طعم غذاها را می چشم ، گفتم : گوش داری ؟ گفت : بلى ، گفتم : با آن چه کار انجام می دهی ؟ گفت : به واسطه آن صداها را می شنوم ، گفتم: قلب داری ؟ گفت : بلى ، گفتم قلب را چه کار داری؟ گفت: به واسطه آن تمیز می دهم بین کارهائی که حواس و جوارح بر من وارد می کنند، گفتم : آن جوارح از قلب بی نیاز نیستند ؟ گفت : نه ، گفتم : این جوارح با اینکه صحیح و سالم هستند از قلب بی نیاز نیستند ؟ گفت : نه این جوارح وقتی ببینند و بویی کنند و بچشند و بشنوند اگر در هر کدام شك کنند به قلب مراجعه می کنند تا شك ایشان برطرف شود، گفتم: خداوند قلب را برای تمیز حق و باطل خلق کرده و قرار داده که شکها را برطرف کند ؟ گفت: بلی :گفتم: ای ابا مروان(1) خداوند جوارح تو را وانگذاشته تا اینکه برای آن امامی قرار داده تا حق و باطل را تمیز دهد آن وقت این مردم را بدون امام قرار داده که در حیرت و اختلاف بمانند و شکهای خود را ندانند که چه کنند؟

پس ساکت شد و چیزی نگفت ، سپس به من رو کرد و گفت تو هشام بن حکم نیستی ؟ گفتم خیر ، گفت : از رفقای او نیستی؟ گفتم: خیر، گفت: تو از کجا هستی؟ گفتم: از اهل کوفه، گفت: تو همان هشام هستی، و بلند شد و مرا به جای خود نشاند و تا من آنجا بودم سخن نگفت .

پس امام صادق علیه السلام خندیدند و فرمودند : ای هشام چه کسی این را به

ص: 31

تو یاد داد ؟ گفتم: از شما یاد گرفتم.

حضرت فرمود: والله این در صحف ابراهیم و موسی نوشته شده(1)

ذکر قلبی کاورند اینان نهان *** گر نه بدعت هست چون ذکر زبان

زانکه باشد صورتی اندر خیال *** می کند از لفظ اخطار ببال

گر خود از معنی نگردد روح باب *** در بر عارف نبود ستر و حجاب

در عبادت شد خیال در غرق پیر *** قلب با وی تابع آید ای دبیر

قلب با حق بودن و این سوء خیال *** یا محال صرف دان یا کالمحال

گر توان بر سر واقف شد خیال *** هم توان واقف شدن بر ذوالجلال

تذكرة القبور آخوند گزی

خود را بفروشیم ؟ این محال است، چگونه این خواهد شد و حال آنکه مولای ما امیرالمؤمنین است . ( الكنى ج 1 ص 10).

برج سوم خرداد :

ماه سوم ایار است و عدد روزهایش سی و یك روز است ، در این ماه بادها صاف شده ( به کسی ضرر نمی زند) و این ماه آخرین فصل ربیع است و نهی شده در این ماه از خوردن چیزهای شور و گوشتهای غلیظ مثل گوشت سر و پا و گوشت گاو و شیر ، و در این ماه اول روز به حمام رفتن نافع است ، و تعب و مشقت پیش از غذا کراهت دارد.

برج چهارم تیر :

ماه چهارم حزیران است که سی روز است ، و در این ماه سلطنت بلغم و خون ( از بدن می رود) و زمان صفرا پیش می آید، و در این ماه نهی شده از زحمت کشیدن و گوشت چرب خوردن و اکثار آن و مشك و عنبر بوئیدن ، و در این ماه خوردن سبزیجات بارده نافع است مثل کاسنی و خرفه و خیار و خیار چنبر و شیر خشت و میوه های تر و غذاهای ترشی دار و گوشت بزغاله دو ساله و بره هشت ماهه یا شش ماهه و مرغ و طیهوج(1) و دراج و شیر و ماهی تازه. (همه اینها در این ماه نافع است).

برج پنجم مرداد :

این ماه گرما شدید می شود و آبها به ته مینشیند، و در این ماه آب سرد ناشتا آشامیده می شود، و چیزهای سرد و تر خورده می شود،

ص: 35

و مزاج شربتها ( مثل شربت بنفشه و نیلوفر ) شکسته می شود، و باید غذاهای لطیف که سریع الهضم هستند خورده شود چنانچه در ماه چهارم گفته شد، و باید در این ماه شکوفه و گلها و ریاحین سرد و تر استعمال شود.

برج ششم شهریور:

در این ماه بادهای گرم شدید می شود ، و زکام در شب به حرکت می آید (لذا در این فصل بسیاری از مردم زکام می شوند) و باد شمال وزیدن می گیرد ، و مزاج را باید در این ماه به تبرید (خوردن خنکی) اصلاح کرد، و خوردن دوغ یا ماست در این ماه نافع است ، و باید از جماع کردن و مسهل خوردن دوری کند، و زحمت کمتر بکشد و ریاحین بارده ببرید.

برج هفتم مهر:

در این ماه هوا پاکیزه می شود، و سلطنت سودا قوی می گردد (چون سودا خشك و سرد است و هوا هم در این فصل خشك و سرد است لذا در این فصل بیماریهای سوداوی زیاد می شود) و آشامیدن مسهل شایسته است، و خوردن شیرینیها و اقسام گوشتهای معتدل مثل گوشت بزغاله شش یا هفت ماهه و بره یکساله نافع است. و در این ماه از خوردن گوشت گاو و چیزهای برشته و داخل شدن در حمام دوری کند، و عطرهای معتدل را استعمال کند، و از خوردن خربزه و خیار چنبر خودداری نماید.

ص: 36

برج هشتم آبان :

در این ماه بادهای مختلف می وزد، و بادهای صبا شروع می شود، و باید در این ماه از رگ زدن و آشامیدن دوا دوری نمود، و در این ماه جماع ممدوح است ، و خوردن گوشت چرب و انار ترش و شیرین و خوردن میوه بعد از طعام نافع است، و در این ماه باید گوشت با توابل(1) خورده شود، و باید آب در این ماه کم خورده شود، و ریاضت و زحمت در این ماه ممدوح است.

برج نهم آذر:

و در این ماه باران ربیع قطع می شود (یعنی مثل باران ربیع درشت و تند نمی آید) و از آب خوردن در شب در این ماه نهی شده ، و باید در این ماه جماع و حمام رفتن را کم کند، و در هر روز صبح در این ماه قدری آب گرم بیاشامد، و از خوردن سبزیجات مثل کرفس و نعناع و تره تیزك دوری کند.

برج دهم دی:

در این ماه بادهای شدید قوی می شود، و سرما سخت می گردد، و آنچه در ماه نهم ذکر شد در این ماه نافع است ، و باید در این ماه از

ص: 37

خوردن غذای سرد دوری کند، و از حجامت و رگ زدن بپرهیزد و غذاهای گرم از حیث قوه و فعل استعمال کند.

برج یازدهم بهمن

در این ماه غلبه با بلغم است ، و سزاوار است که در این ماه ناشتا قدری آب گرم میل کند، و جماع در این ماه ممدوح است، و در این ماه خوردن مثل سبزیجات گرم از قبیل کرفس و شاهی و تره نافع است، و اول صبح داخل شدن به حمام مفید است، و خود را به روغن شبو و آنچه مناسب است چرب کند ، و دوری کند از خوردن شیرینی ، و ماهی تازه و شیر .

برج دوازدهم اسفند :

در این ماه بادهای مختلف می وزد، و باران زیاد می آید، و گیاهان ظهور پیدا می کند، و درختان آن می دوانند، و خوردن سیر و گوشت پرنده و صید و میوه های خشك نافع است ، و باید شیرینی در این ماه کم خورده شود، و کثرت جماع و حركت و مشقت در این ماه ممدوح است.

پس از آن در دیگ پاکی قرار بده ، و اگر ممکن است آبش از باران باشد و الا هر آبی که شیرین و صاف است قرار ده و بپز تا کشمشها باد کند و پخته شود، پس از آن فشار بده و آبش را صاف کن و سردش نما و باز به دیگ برگردان و با چوب نشان کن و به آتش نرم بجوشان تا ثلثان شود.

پس از آن یك رطل عسل زنبور صاف کرده بریز روی آن و همان مقدار آب زیاد کن تا هر جای دیگ رسید و بجوشان تا مقدار عسل برود و به حد اول برسد، آن وقت یك درهم زنجبیل و نیم درهم قرنفل و نیم درهم دارچین و یك درهم زعفران و نیم درهم سنبل الطیب و به مقدار آن کاسنی و نیم درهم مصطکی همه را جداگانه بکوب تا خوب سائیده شود و بریز در پارچه نازکی و محکم ببند، و در میان آن شربت بینداز و خوب حرکت بده تا قوت آنها به شربت برسد ، و همیشه روی آتش ملایم باشد، و حرکت بده تا اینکه مقدار عسل برود، آن وقت دیگ را زمین گذار و سردش کن و تا سه ماه بگذار بماند تا مزاج هر یك از آنها درهم داخل شود آن وقت استعمال بکن و مقدار آنچه که آشامیده می شود از آن یك وقیه با دو وقیه از آب خالص است(1).

پس چون غذا بخوری به آن مقداری که وصف کردم برای تو ، بیاشام از این شربت بعد از طعام سه کاسه ، پس چون این کار کنی ایمن شده ای به اذن خداوند در آن روز و شب از مرضهای سرد مزمن (کهنه ) مثل درد سر انگشتان و بادها و غیر از اینها از دردهای عصب و مخ و معده و بعض

ص: 39

دردهای جگر و سپرز و روده و احشاء ، پس اگر بعد از آن میل به آب کردی از همان شربت بیاشام ولی نصف آنچه قبلش می آشامیدی ، چون این شایسته تر است برای بدن امیرالمؤمنین ، و بهتر است برای جماعش، و سخت تر است برای ضبط و حفظش چون صلاح بدن و قوامش به خوردن و آشامیدن است و فسادش نیز به آن می باشد ، پس اگر خوردنی و آشامیدنی صالح شد بدن هم صالح می شود، و اگر فاسد شد، بدن هم فاسد می شود.

پس از آن داخل در حالت چهارم می شود، و در این حالت سلطنت با بلغم است، و هر چه از عمرش بگذرد رو به انهدام (و خرابی ) است ، و زندگانی بر او دشوار آید، و آب و رونقش رفته و لاغر شده و قوه اش کاسته گشته و وجودش فاسد شده ، و هر چه که پیش خود معلوم بود و می شناخت انکار کند تا کارش به جائی رسد که بخوابد پیش مردم و بیدار باشد در وقت خواب ، و از گذشتگان خبر دهد، و چیزای تازه را فراموش کند، و هر چه را که سابقا از خود دیده بود از قوه بدنی و روحی تغییر کرده و عکس آن را مشاهده کند، و آب و رونق و بهائش خشك شده و رشد مو و ناخنش كم گشته و همیشه جسمش رو به پستی و عکس آنچه را زندگی کرده ببیند ، چون در زمان سلطنت بلغم است و آن بارد و جامد است ، پس به ثواسطه جمود و برودتش است که برای فناء هر جسمی در آخر کار قوۂ بلغمی بر او استیلاء پیدا می کند.

منی را در وقت نزول شهوت حبس نکند و از روی عمد مجامعت را طول ندهد.

و اگر کسی بخواهد مبتلا به درد مقعد نشود و درد بواسیر بر او ظاهر نگردد باید هر شبی هفت دانه خرمای برنی ( یك نوع خرمائیست در مدینه منوره معروف است) و با روغن گاو بخورد.

و اگر کسی بخواهد حافظه اش زیاد شود باید هر روز صبح ناشتا هفت مثقال کشمش سیاه بخورد.

و اگر کسی بخواهد نسیانش کم و حافظه اش زیاد شود باید هر روزی سه پارچه زنجبیل با عسل پرورده شده بخورد و در هر روز طعامش را با خردل(1) میل کند.

و اگر کسی بخواهد عقلش زیاد گردد هر روزی سه دانه هلیله با نبات سائیده میل کند.

و اگر کسی بخواهد ناخنش شق نشود و میل به زردی پیدا نکند و اطراف آن زخم نشود، ناخن نگیرد مگر روز پنجشنبه.

و اگر کسی بخواهد گوشش درد نکند پس در وقت خواب پنبه در آن گذارد.

و اگر کسی بخواهد در ایام زمستان زکام را از خود دور کند باید در هر روزی سه لقمه عسل موم نگرفته بخورد.

و تأخیر مینداز بوئیدن گل نرجس را که آن مانع از زکام است در ایام زمستان ، و سیاه دانه نیز همین خواص را دارد.

ص: 43

و اگر کسی از زکام تابستان بترسد باید هر روزی یك دانه خیار میل کند و از نشستن در آفتاب دوری نماید.

و اگر کسی از درد شقیقه و دل بترسد باید خوردن ماهی تازه را عقب نیندازد چه تابستان و چه زمستان

و اگر کسی بخواهد آدمی باشد صالح و سبك جسم و کم گوشت ، باید از غذاء شبش کم کند ( و در شب چیز کم بخورد).

و اگر کسی بخواهد نافش درد نکند باید هر وقت سرش را روغن مالید نافش را هم روغن بمالد. ..

و اگر کسی بخواهد لبش ترك و شق نخورد و پوست نیندازد باید ابرویش را با روغن سرش چرب کند.

و اگر کسی بخواهد گوشها و لوزتینش نیفتد شیرینی نخورد مگر آنکه بعدش با سرکه غرغره کند.

و اگر کسی بخواهد که مرض یرقان و زردی به او نرسد باید در تابستان اول که درب اطاق را باز می کند داخلش نشود.

و در زمستان اول صبح که درب اطاق را باز می کند بیرون نیاید.

و اگر بخواهد که بادی در بدنش پیدا نشود باید در هر هفته ای یك مرتبه سیر بخورد.

و اگر کسی بخواهد که دندانش فاسد نشود شیرینی نخورد مگر بعد از خوردن یك پارچه نان . (تالای دندانها پر شده شیرینی به مغز آن نرسد).

و اگر کسی بخواهد غذایش زود هضم شود باید بعد از خوردن غذا بطرف راست تکیه کند و پس از آن به سمت چپ تا وقتی که بخوابد.

ص: 44

و اگر کسی بخواهد که بلغم را از بدنش دور کند باید هر صبحی قدری از ادویه تند را ( مانند زیره و فلفل) میل کند، و حمام بسیار برود، و با زنان زیاد هم خواب گردد، و در آفتاب بنشیند، و دوری کند از هر غذای سرد و مرطوبی که این عمل بلغم را برطرف و ریشه اش را می سوزاند.

و اگر کسی بخواهد شعله صفرا را خاموش کند باید هر روز یك چیز مرطوبی و سرد بخورد و بدنش را باد زند و حرکت کم کند. و به کسی که دوست می دارد زیاد نظر نماید.

و اگر کسی بخواهد که سودا را بسوزاند باید بسیار قی کند و رگ بزند و بر نوره کشیدن مداومت کند.

و اگر کسی بخواهد بادهای سرد را از بدنش دور کند باید حقنه نماید و روغنهای لین بر بدنش بمالد و خود را در آبزن(1)با آب گرم نگاه دارد.

و اگر کسی بخواهد از بلغم خلاصی یابد باید در هر صبحی یك مثقال اطریفل صغیر بخورد.

اقرار به آن داشته باشد خداوند تمام گناهان گذشته و آینده او را می بخشد و اگر چه با گناه ثقلین وارد قیامت شود و کسی که بنویسد فضیلتی از فضائلش را همیشه ملائکه برای او استغفار می کنند تا وقتی که اثری از آن نوشته باقی باشد. و کسی که گوش دهد به فضیلتی از فضائل علی بن ابیطالب علیه السلام خداوند گناهانی را که بوسیله گوش دادن انجام داده می بخشد ، و کسی که نگاه کند به نوشته ای از فضائلش خداوند گناهانی را که بوسیله شم انجام داده می بخشد سپس پیغمبر صلی الله علیه و آله فرمود: نگاه کردن به امیرالمؤمنین عبادت است و ذکر نام و پادش عبادت است و قبول نمی شود ایمان احدی مگر به ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام و برائت از دشمنانش (1)و فرمود: زیارت خانه کعبه و مراقد ائمه علیهم السلام مثل حضرت رضا علیه السلام و حضرت معصومه علیها السلام موجب آمرزش گناهان است(2) .

پنجم: توسل به اهلبیت علیهم السلام و شفیع قرار دادن آنها است که خداوند متعال می فرماید: «وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ»(3)یعنی طلب وسیله کنید در درگاه خدا و حضرت آدم علیه السلام متوسل شد به انوار مقدسه ، و گفت: با حمید بحق محمد و یا عالی بحق علی تا آخر(4)

ششم : گریه کردن برای مظلومیت اهلبیت علیهم السلام است که یك قطره اشك باعث آمرزش تمامی گناهان می شود و چه مانعی دارد که این قطره

ص: 49

بمانند توبه و استغفار باشد و همان شرائط توبه و استغفار را هم بخواهد فلذا امام هشتم علیه به ابن شبیب فرمود: ای پسر شبیب محرم ماهی بود که اهل جاهلیت حرام می دانستند در این ماه ظلم و جنگ و خونریزی را بخاطر حرمتش، و نشناخت این امت حرمت ماهش را و حرمت پیغمبرش را، و جنگیدند با ذریه پیغمبر ، و اسیر کردند زنهای ذریه اش را و غارت کردند خیمه های آنها را خدا نیامرزد ایشان را .

ای پسر شبیب اگر می خواهی برای چیزی گریه کنی پس برای حسین بن علی علیه السلام گریه کن بدرستی که او را مثل گوسفند سر بریدند و با او هیجده نفر از جوانان بنی هاشم را کشتند که در روی زمین شبیهی نداشتند و برای کشته شدن او هفت طبقه آسمان و زمین گریه کردند، و چهار هزار ملك آمدند که یاری کنند حضرت را دیدند کار از کار گذشته نشستند کنار قبر با صورتهای خاك آلود تا وقتی که حضرت قائم علیه السلام قیام کند و از یاران حضرت شوند و شعارشان یا لثارات الحسین خواهد بود یعنی ای خونخواهان حسین علیه السلام ای پسر شبیب هر آینه حدیث کرد مرا پدرم از جدش که وقتی جدم حسین بن علی علیه السلام کشته شد آسمان خون و خاك سرخ بارید.

ای پسر شبیب اگر گریه کنی برای مظلومیت حسین علیه السلام تا اینکه اشك بر گونه هایت جاری شود خداوند می بخشد برای تو هر گناهی را که انجام داده ای چه صغیره باشد یا کبیره چه کم باشد یا زیاد ای پسر شبیب اگر دوست داری در آن اطاق هائی که در بهشت است با پیغمبر اکرم صلی الله علیه السلام باشی پس لعن کن قاتلین حسین علیه السلام را، ای پسر شبیب اگر دوست داری ثواب کسانی را که با حسین علیه السلام شهید شدند به تو عنایت کنند، هر وقت

ص: 50

او را یاد کردی بگو «یا لَیتَنی کُنتُ مَعَهُمْ فافوز فَوْزاً عظیما»، یعنی ای کاش من با آنها بودم و رستگاری بزرگی نصیبم میگشت ، ای پسر شبیب اگر دوست داری با ما باشی در درجات بلند بهشت پس محزون باش در حزن ما و خوشحال باش در خوشحالی ما و بر تو باد به ولایت ما بدرستی که اگر کسی سنگی را دوست بدار در روز قیامت با آن سنگ محشور می شود(1).

امام صادق علیه السلام به فضیل فرمود: می نشینید با دوستانتان و گفتگو می کنید ، گفتم آری ، فرمود: ای فضیل من دوست می دارم این مجالس را ، پس زنده کنید امر ما را یعنی امر ولایت را خدا رحمت کند کسی را که زنده کند امر ما را.

آی فضیل کسی که یاد کند ما را یا یادی از ما نزد او بشود و از چشمش به اندازه بال مگسی اشك بیاید خداوند گناهانش را می بخشد و لو زیادتر از کف دریاها باشد (2)

امام هشتم علیه السلام فرمود: روز حسین علیه السلام مجروح ساخت چشمان ما را، و جاری کرد اشك ما را و ذلیل کرد عزیز ما را در زمین کربلا و غم و مصیبت را به ارث گذاشت برای ما تا روزی که وعده الهی بسر آید پس برای مانند حسین علیه السلام باید گریه کننده گان عالم گریه کنند بدرستی که گریه برای او گناهان بزرگ را می ریزد(3).

عبدالله بن بکیر از امام صادق علیه السلام سؤال کرد: یابن رسول الله اگر قبر امام

ص: 51

حسین علیه السلام را بشکافند آیا در قبر چیزی هست . فرمود: ای پسر بکیر چه سؤال بزرگی کردی بدرستی که حسین بن علی علیه السلام با پدر و مادر و برادرش در منزل رسول الله هستند با آنها زندگی می کند و او در طرف راست عرش الهی چسبیده به عرش و می گوید خدایا محقق گردان آن وعده هائی را که به من داده ای ، و او نگاه می کند به زوارش و آنها را می شناسد به اسمشان و اسم پدرانشان و می داند آنچه را که در کوله بار دارند. و او نگاه می کند به کسانی که گریه می کنند برای او پس طلب مغفرت می کند برای آنها و از پدرش امیرالمؤمنین علیه السلام می خواهد که طلب مغفرت کند برای آنان.

و می گوید: ای گریه کننده اگر می دانستی که خداوند چه چیزی برای تو آماده کرده هر آینه خوشحال می شدی بیش از آنچه که برای ما محزون شدی و یقینا طلب مغفرت می کند برای او از هر گناه و خطیئه ای (1)

هفتم: غم و اندوه است که امام صادق علیه السلام فرمود : بندۂ مؤمن غم و غصه می خورد تا اینکه از دنیا خارج شود و هیچ گناهی بر او نباشد (2)

هشتم: تشییع جنازه مؤمنین است که امام صادق علیه السلام فرمود: کسی که تشییع جنازه دوستی از دوستان ما برود خارج می شود از گناهانش مثل کسی که تازه از مادر متولد شده(3)

نهم : مصافحه با مؤمنین است امام باقر علیه السلام فرمود: زمانی که مؤمنی با

ص: 52

مؤمن دیگری مصافحه می کند ، جدا می شوند از یکدیگر بدون اینكه گناهی باقی مانده باشد(1).

دهم: استغفار موقع خواب است که امام صادق علیه السلام فرمود: کسی که صدبار موقع خواب استغفار کند همه گناهانش می ریزد همچنانکه برگ از درخت می ریزد و صبح می کند در حالتی که هیچ گناهی نداشته باشد (2).

یازدهم : اذان گفتن است امام باقر علیه السلام فرمود : کسی که هفت سال برای رضای خدا اذان بگوید روز قیامت محشور می شود در حالتی که هیچ گناهی نداشته باشد(3).

و در روایتی دارد، کسی که یک سال اذان بگوید همه گناهانش آمرزیده می شود و لو به اندازه کوه أحد باشد(4).

دوازدهم: انتظار نماز جماعت است که امام صادق علیه السلام فرمود: انتظار نماز جماعت بعد از جماعت تا جماعت دیگر کفارۂ هر گناهی است(5).

سیزدهم: نماز و سجده های طولانی است(6).

چهاردهم : صلوات بر پیغمبر صلی الله علیه و اله است که امام هشتم علیه السلام فرمود: کسی که قدرت ندارد بر کاری که گناهش بخشیده شود پس زیاد صلوات بر

ص: 53

پیغمبر و آل پیغمبر بفرستد که صلوات نابود می کند گناهان را (1)

پانزدهم: درك کردن ماه مبارك رمضان است که امام باقر علیه السلام فرمود: کسی که داخل ماه مبارك رمضان شود و روزها را روزه بگیرد و شبها مشغول ذکر و یاد خدا گردد و فرج و زبان و چشم خود را حفظ کند و اذیت به کسی نرساند از گناهان خارج می شود مثل روزی که از مادر متولد می شد(2).

شانزدهم : حج و عمره است که پیغمبر فرمود: حج و عمره فقر و گناه را از بین می برد مثل کوره آتش که زنگ آهن را از بین می برد (3).

هفدهم : اطعام دادن است که امام صادق علیه السلام فرمود: آیا دوست میداری برادرانت را ای حسین بن نعیم گفتم آری فرمود: آیانفعت به فقرائشان می رسد گفتم آری فرمود: آگاه باش که لازم است بر تو که دوست بداری کسی را که خدا را دوست می دارد بعد فرمود: آگاه باش که نفع نمی بری از آنها مگر وقتی که دوست داشته باشی که دعوت کنی آنها را به خانه ات عرض کردم من غذا نمی خورم مگر اینکه یکی دوتایا سه تا مهمان دارم حضرت فرمود: حق آنها بر تو و فضیلت آنها بیشتر است از فضل تو بر آنها عرض کردم آقا من آنها را دعوت میکنم به منزلم و غذا به آنها می دهم و خانه و زندگی در اختیارشان می گذارم تازه آنها افضل و احق از من هستند فرمود: آری چون وقتی مهمان به منزل تو می آید آمرزش گناهان تو و عیالات تو را به همراه می آورد و وقتی از

ص: 54

منزل تو خارج می شود گناهان تو و عیالت را خارج می کند (1).

هیجدهم : راستگوئی و حیاء و شکرگذاری و حسن خلق است که پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: چهار خصلت است که اگر کسی دارا باشد و از فرق سر تا سر انگشت پاها گناه داشته باشد خداوند گناهانش را مبدل به حسنات می کند و آن چهار خصلت صداقت و حیاء و شکر و حسن خلق است(2).

نوزدهم: تلاوت قرآن است که پیغمبر اکرم صلی الله علیه السلام فرمود: ای سلمان بر تو باد به قرائت قرآن بدرستی که تلاوت قرآن کفاره گناهان است و حجاب از آتش است و امان از عذاب است و نوشته می شود برای کسی که تلاوت می کند برای هر آیه قرآن ثواب یکصد شهید و برای هر سوره ای ثواب یك پیغمبر و رحمت بر او نازل می شود و ملائکه برای او استغفار می کنند و بهشت مشتاق او می شود و خدا از او راضی می شود و مؤمن وقتی قرآن می خواند خدا به او نظر رحمت می کند و به هر آیه ای هزار حورالعین عطا می کند و به هر حرفی نوری عطا می کند برای صراط (3).

بیستم: احیاء شب قدر است که پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که احیاء شب قدر را درك كند، همه گناهانش بخشیده و آمرزیده می شود و لو به عدد ستارگان باشد (4).

ص: 55

بیست و یکم : تعلیم و تعلم است.

بیست و دوم : اسلام است.

بیست و سوم: پناه دادن به بیچاره گان و رفع مشکل دردمندان است (1)

بیست و چهارم : مرگ است که پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: مرگ کفاره گناهان مؤمنین است (2).

بیرون رو از جوار من، بدرستی که در جوار من نمی باشد کسی که نافرمانی من کند(1)، پس حضرت آدم گریست و ملائکه گریستند، پس حق تعالی جبریل را بسوی او فرستاد پس او را به زمین فرو فرستاد سیاه شده ، پس چون ملائکه او را به این حال مشاهده کردند فریاد برآوردند و گریستند و صدای گریه ایشان بلند شد و گفتند: پروردگارا! خلقی آفریدی و از روح برگزیده خود در او دمیدی، و ملائکه را به سجده او در آوردی و به یك گناه سفیدی او را به سیاهی مبدل کردی پس ندا کرد منادی از آسمان که امروز برای پروردگار خود روزه بدار ، پس روزه داشت و آن روز سیزدهم ماه بود، ثلث سیاهی برطرف شد، پس روز چهاردهم ماه ندا به او رسید که : روزه بدار امروز را برای پروردگار خود، پس روزه داشت ، دو ثلث آن سیاهی برطرف شد، پس روز پانزدهم نیز به او ندا رسید و روزه داشت پس همه سیاهی از بدنش زایل شد، و به این سبب این روزها را «ایام البیض »گفتند پس از آسمان منادی ندا کرد که: ای آدم این سه روز را برای تو و فرزندان تو مقرر کردم که هر که در هر ماه این سه روز را روزه دارد چنان باشد که تمام عمر را روزه گرفته باشد، پس آدم از روی اندوه نشست و سر را در میان دو زانو گذاشت و گفت: اندوهگین و غمناك خواهم بود تا امر خدا برسد، پس حق تعالی جبرئیل را به سوی او فرستاد و گفت : ای آدم چرا تو را اندوهناك و محزون می بینم؟ گفت : پیوسته چنین غمگین خواهم بود تا امر خدا برسد،

ص: 57

جبرئیل گفت : من رسول خدایم بسوی تو، و خدا تو را سلام می رساند و می گوید: ای آدم «حیاك الله و بیاك » گفت: معنى «حیاك الله»را دانستم یعنی خدا تو را زنده بدارد، پس «بیاك» چه معنی دارد؟ یعنی خدا تو را خندان گرداند ، پس آدم به سجده رفت و چون سر از سجده برداشت سر به سوی آسمان بلند کرد و گفت: خداوندا ! حسن و جمال مرا زیاده گردان ، چون صبح شد ریش بسیار سیاهی بر روی روئیده بود، دست بر آن زد و گفت: پروردگارا! این چیست ؟ فرمود: این لحیه (ریش) است زینت دادم تو را به این و فرزندان تو را تا روز قیامت.

کردم گفتند مالی نداشت ، به جوان گفتم تو شاهدی داری ؟ گفت : نه ، ایشان را قسم دادم ایشان هم قسم خوردند.

حضرت فرمود: هیهات ای شریح این طور حکم میکنی در این موضوع ؟ شریح قاضی گفت: پس چگونه باید حکم کرد؟

حضرت فرمود: حکمی خواهم کرد که احدی قبل از من حکم نکرده باشد جز داود نبی علیه السلام یا قنبر شرطه خمیس یعنی پاسبانها را خبر کن بیایند، پاسبانها آمدند ، حضرت به هر کدام یك پاسبانی را موکل کرد و به صورتشان نگاهی کرد و فرمود: چه میگوئید خیال می کنید من نمی دانم که با پدر این جوان چه کردید؟ خیال کردید من جاهلم.

پس فرمود: اینها را متفقر کردند و هر یك از ایشان را به پاسبانی سپرد، و امر کرد سر ایشان را ببندید و هر کدام را نزد ستونی از ستونهای مسجد نگاه دارید، پس کاتب خود را طلبید و کاغذ و دواتی را حاضر کرد و در مجلس قضا نشست و فرمود: هر وقت من تکبیر گفتم شما هم بگوئید و مردم را فرمود دور شوید یا راه بدهید، و یکی از متهمین را حاضر کرد و فرمود صورت خود را باز کن و به کاتبش عبدالله بن رافع فرمود: اقرارش را بنویس ، پس حضرت از آن متهم پرسید چه روزی از منزل خود خارج شدید و پدر این جوان با شما بود ؟ گفت : فلان روز، فرمود: در چه ماهی بود؟ گفت: در ماه فلان ، فرمود : در چه سالی بود؟ گفت: در سال فلان ، فرمود: کجا رسیده بودید که پدر این جوان مرد؟ گفت : به فلان موضع ، فرمود: در منزل چه کسی بودید که مرد ؟ گفت : در منزل فلان ، فرمود: مرضش چه بود ؟ گفت : فلان مرض، فرمود: چند روز مریض بود؟ گفت: فلان مقدار، فرمود: در چه روزی مرد و چه

ص: 59

کسی او را غسل داد و چه کسی او را کفن کرد و به چه چیز کفنش کردید و چه کسی نمازش را خواند و چه کسی در قبرش برد؟ پس چون از جمع آنچه می خواست پرسید حضرت تکبیر گفتند و همه تکبیر گفتند، پس تمام متهمین یقین کردند رفیقشان اقرار کرده ، پس دستور داد سرش را ببندند و زندانش کنند ، پس یکی از متهمین را خواست و جلوی روی خود نشاند و فرمود: خیال کردید من نمی دانم شماها چه کردید؟ عرض کرد یا امیر المؤمنین منهم یکی از ایشان بودم و کراهت داشتم از این قتل پس اقرار کرد، پس هر یك را طلبید و اقرار گرفت از همه ایشان و مالها را گرفت و امر فرمود آن مردی که زندان بود بیرون آوردند او هم اقرار کرد و مالها را ودیه را از همه گرفت.

شریح قاضی عرض کرد یا امیرالمؤمنین حکم داود علیه السلام چگونه بود؟

حضرت فرمود: داود نبی مرورش به چند بچه افتاد که بازی می کردند و بعضی را صدا می کردند به ( مات الدین) پسر بچه ای جواب میداد ، پس داود علیه السلام ایشان را صدا زد و فرمود: ای غلام اسمت چیست ؟ عرض کرد: مات الدین ، حضرت داود فرمود: کی اسم ترا مات الدین گذاشت؟ گفت : مادرم، پس حضرت داود رفت پیش مادر غلام و فرمودای زن اسم بچه ات چیست ؟ عرض کرد: مات الدین، فرمود :کی این اسم را

گذاشت ؟ گفت : پدرش، فرمود: سبب چه بود؟ عرض کرد: پدر این غلام مسافرت رفت و با او جماعتی بودند و من حامله این بچه بودم و آن جماعت همه برگشتند و شوهر من نیامده پرسیدم چه شد گفتند: مرد، گفتم: ترکه اش چه شد ؟ گفتند: چیزی نداشت ، گفتم: آیا وصیتی به شما نکرد؟ گفتند: چرا خیال می کرد تو حامله ای گفت: هر وقت وضع حمل

ص: 60

تو شد چه دختر باشد و چه پسر اسمش را مات الدین بگذار منهم اسم این غلام را مات الدین گذاشتم ، حضرت داود فرمود: آن جماعت را می شناسی؟ عرض کرد: بلی ، فرمود: مرده اند یا زنده ؟ گفت: بلکه زنده اند، فرمود: مرا نزد ایشان ببر ، پس رفتند نزد ایشان و داود علیه السلام ایشان را از منازلشان ببر کشید و به همین حکم، حکم کرد بر ایشان و مال او را با دیه از ایشان گرفت و به زن فرمود اسم بچه ات را عاش الدین بگذار ، مات الدین یعنی دین مرد و عاش الدین یعنی زنده باد دین، پس اختلاف شد بین آن جوان و این جماعت نسبت به مال که چه مبلغی بوده ؟ پس حضرت امیر انگشترش را با جمیع انگشتران ایشان جمع کرد و فرمود: قرعه زنید این سهام را هر کس انگشتر مرا در آورد او در ادعای خود صادق است چون آن سهم خدا است و سهم خدا زیان ندارد.

و کسی که هم و غمش زیاد شد باید استغفار کند.

و کسی که فقر بر او غالب شد این ذکر را زیاد بگوید «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ» فقر از او برطرف می شود.

و فرمود: روزی مردی از انصار از پیغمبر صلی الله علیه و آله ناپدید شد، رسول خدا فرمود: چه چیزی را از ما پنهان کرد؟ عرض کرد: فقر یارسول الله وطول مریضی

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: چیزی یاد تو ندهم که فقر و مریضی از تو برود؟ عرض کرد: بلی یا رسول الله ، فرمود: صبح و عصر این ذکر را بگو : «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ توكلت عَلَى الحی الذی لَا یموت وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الذی لَمْ یتخذ وَلَداً وَ لَمْ یكن لَهُ شریك فی الْمُلْكِ وَ لَمْ یكن لَهُ ولی مِنَ الذُّلِّ وَ كَبِّرْهُ تكبیرا » آن مرد گفت: به خدا قسم سه روز بیشتر این ذکر را نگفتم مگر آنکه فقر و مرض از من برطرف شد .

شما کم گردند و قراء شما بروند و زکات را ندهید و منکرات را فاش سازید، و صداهای شما در مسجد بلند شود و دنیا را روی سر گذارید و علم را زیر پا نهید، و دروغ گفتن حدیث شما باشد، و غیبت کردن میوه شما شود، و حرام غنیمت شما گردد، و بزرگ شما رحم بر كوچك شما نکند ، و كوچك شما احترام به بزرگ شما ننماید، پس آن وقت است که لعنت بر شما نازل شود و جنگ را بین خودتان قرار دهد، و باقی بماند دین بین شما صرف لفظ به زبان (یعنی به دین عمل نکنید).

پس وقتی این خصلتها را داده شوید، متوقع باشید باد سرخ را یا مسخ شدن (و به شکل سگ و خوك در آمدن) را و یا سنگباران را، و مصداق این بلاها در کتاب خدا است که فرمود (ای محمد) بگو او قادر است که بفرستد بر شما عذابی را از بالای سر شما و از زیر پای شما باشما را دسته دسته ساخته و بجان هم انداخته تا بچشید سختی و رنج همدیگر را پس نظر کن که چگونه ما آیات خود را بیان می کنیم شاید ایشان بفهمند.

پس جماعتی از اصحاب روی پا برخاستند و عرض کردند یارسول الله خبر ده ما را که چه وقت این امور واقع خواهد شد؟ فرمود وقتی نمازها را از وقت خود بتأخیر اندازید، و متابعت شهوات کنید و شراب بیاشامید، و پدر و مادرها دشنام داده شوند.

تا ببینید حرام را غنیمت شمارید، و زکات دادن را ضرر پندارید، و مرد اطاعت کند زن خود را و ستم کند به همسایه خود، و قطع رحم کند، و دل رحمی بزرگان برود، و کودکان کم حیاء شوند، و بناها را بلند سازند، و ظلم کنند غلامان و کنیزان را، و به لهو حاضر شوند، و به ظلم حکم کنند، و مرد سب و دشنام دهد پدرش را ، و حسادت کند نسبت به

ص: 63

برادرش، و شریکان بهم خیانت کنند، و وفا کم شود، و زنا شایع گردد، و مردان به لباس زنانه زینت کنند، و پرده و چادر حیاء از زنها برداشته شود، و سرایت کند تکبر در دلها مثل سرایت کردن زهر در بدنها ، و معروف کم شود، وظلمها ظاهر گردد، گناهان بزرگ را كوچك پندارند، وطلب کنند مدح بواسطه مال ، و انفاق کنند مال را برای غنا، و مشغول شونده به دنیا و از آخرت روگردان باشند، و ورع کم شود، و طمع و هرج و مرج زیاد گردد، و صبح کند مؤمن ذلیل و منافق عزیز باشد، مساجدشان به اذان معمور باشد، و دلهاشان از ایمان خالی، و استخفاف کنند به قرآن ، و برسد به مؤمن از ایشان هر خواری و ذلت

پس در آن وقت ببینی صورتشان صورت آدمیان است و قلوبشان قلوب شیاطین ، کلامشان از عسل شیرین تر و قلبشان از حنظل تلخ تر ، پس ایشان گرگانند فقط لباس در بر دارند، روزی نیست مگر آنکه خداوند می فرماید آیا به من مغرورید یا بر من جرأت می کنید ، آیا گمان می کنید من شما را عبث و بیهوده خلق کرده ام و شما بسوی من بازگشت ندارید، بعزت و جلالم قسم اگر نبود برای خاطر کسانی که مرا از روی اخلاص عبادت می کنند هرآینه معصیت کار را مهلت نمیدادم به یك چشم هم زدن ، و اگر برای خاطر بندگان پرهیزکارم نبود یك قطره باران از آسمان نازل نمی کردم ، و یك ورق سبزی نمی رویانیدم.

پس جای تعجب است که گروهی خداشان اموالشان می باشد ، و آرزوی طولانی و عمر کوتاه دارند، و طمع مجاورت مولای خود را دارند و حال آنکه به این مقامات نمی رسند مگر به عمل کردن و عمل تمام نمی شود مگر به عقل.

ص: 64

در بحار ج 6 ص 306 از ابن عباس نقل کند که گفت در حجة الوداع با رسول خدا صلی الله علیه و آله حج کردیم پس حضرت درب (حلقه) کعبه را گرفت و بسوی ما توجه نموده فرمود آیا خبر بدهم به شما از اشراط ساعت و آن روز سلمان نزدیکترین مردم بود به آن حضرت عرض کرد بلی یا رسول الله فرمود یکی از شرایط آمدن قیامت ضایع کردن نماز است و متابعت نمودن شهوات ، و میل با هوی و هوسها و بزرگ شمردن مال (یا تعظیم صاحب مال) و فروختن دین را به دنیا، پس آن وقت است که قلب مؤمن آب می شود چنانچه نمك در آب حل می شود بواسطه آنچه از منکرات می بیند و قدرت بر تغییر آن را ندارد، سلمان عرض کرد اینها خواهد شد یا رسول الله ؟ فرمود بلی قسم به کسی که جانم در دست اوست.

ای سلمان آن وقت پادشاهان ستمگر باشند، و وزراء فاسق باشند، و عرفاء ظالم باشند، و امناء خائن باشند سلمان عرض کرد اینها خواهند شد یا رسول الله؟

فرمود: بلی قسم به کسی که جانم در دست اوست ای سلمان آن وقت منکر معروف و معروف منکر باشد، و خائن امین باشد و امین خیانت کند، و دروغگو تصدیق شود و راستگو تکذیب گردد.

سلمان عرض کرد اینها خواهد شد یا رسول الله ؟ فرمود بلی قسم به کسی که جانم در دست اوست ، ای سلمان آن وقت زنها حکومت کنند، و با کنیزان مشورت شود، و بچه ها بر منبر بالا روند، و دروغ را شوخی پندارند، و دادن زکات را ضرر بدانند، و فیء (که مختص پیغمبر و اولادش صلوات الله علیهم اجمعین می باشد) آن را غنیمت شمارند،

ص: 65

و مرد به پدر و مادرش جفا کند و به رفیقش نیکی نماید و ستاره دنباله دار طلوع کند.

سلمان عرض کرد اینها خواهد شد؟ فرمود بلی قسم به کسی که جانم در دست اوست.

ای سلمان آن وقت زنها با شوهرشان تجارت کنند (بجهت حرصی که به دنیا دارند) آن وقت باران گرم ببارد (لفظ حدیث (المطر قیظا) بعضی ترجمه کرده اند که باران فراوان آید و بعضی فرموده اند باران در تابستان آید) مردم محترم بخشم آیند، و مرد فقیر حقیر باشد ، پس آن وقت است که بازاراها نزدیك هم باشند یکی گوید نفروختم دیگری گوید ربحی نبردم، همه را مذمت کننده خدا بینی ، سلمان عرض کرد اینها خواهد شد یا رسول الله ؟ فرمود بلی قسم به کسی که جانم در دست اوست.

ای سلمان در آن وقت حکومت کند بر ایشان کسانیکه اگر سخن گویند بکشند ایشان را و اگر سکوت کنند مستأصل کنند ایشان را ، و حقشان را اختصاص به خود بدهند و حرمتشان را پایمال کنند و خونشان را بریزند، و دلهاشان را پر از ترس کنند، نبینی ایشان را مگر ترسناك.

سلمان عرض کرد اینها خواهد شد یا رسول الله ؟ فرمود بلی قسم به کسی که جانم در دست اوست.

ای سلمان در آن وقت چیزی از مشرق و چیزی از مغرب بیاورند و امت مرا رنگارنگ کنند، پس وای بر ضعیفان امت من از ایشان و وای بر ایشان از خدا، رحم نکنند بر صغیر و احترام نکنند بر کبیر ، و عفو نکنند

ص: 66

از گناهکار ، خبرهاشان فحش است جثه ایشان جثه آدمیان و دلهای ایشان دل شیاطین است.

سلمان گفت اینها خواهد شد یا رسول الله ؟ فرمود بلی قسم به کسی که جانم در دست اوست ، آن وقت است که مردها به مردها اکتفا کنند وزنها به زنها و فریفته پسران شوند چنانچه فریفته دخترها می شوند و مردها شبیه به زنها و زنها شبیه به مردها شوند و زنها سوار زین شوند (مثل اسب دوچرخه و موتور) پس بر آن زنان لعنت خدا باد.

سلمان عرض کرد اینها خواهد شد یا رسول الله فرمود بلی قسم به کسی که جانم در دست اوست ، ای سلمان در آن وقت مسجدها را زینت به طلا کنند، چنانچه معبد یهود و نصاری زینت شده ، قرآنها را آب طلا کاری کنند، و منارها را طولانی سازند، و صفهای نماز زیاد باشد ولی قلبهاشان بغض و کینه دار باشد و زبانهاشان مختلف.

سلمان عرض کرد اینها خواهد شد یا رسول الله فرمود بلی قسم به کسی که جانم در دست اوست ، مردان امت من انگشتر طلا بپوشند و حریر و دیباج را لباس خودگردانند و پوست پلنگ را خرید و فروش کنند یا زیر جامه بپوشند، و یا برای دهل و آلت لهو بخرند.

سلمان عرض کرد اینها خواهد شد یا رسول الله فرمود بلی قسم به کسی که جانم در دست اوست ، ای سلمان در آن وقت ربا علنی شود و معامله بعینه(1) و رشوه شود، و دین را زیر پا گذارند و دنیا را بالای سر.

ص: 67

سلمان گفت اینها خواهد شد یا رسول الله ؟ فرمود بلی قسم به کسی که جانم در دست اوست ، در آن زمانست که طلاق زیاد می شود و حدی برای خدا جاری نمی شود، و بخدا هم ضرری نمی رسانند.

سلمان عرض کرد اینها خواهد شد یا رسول الله ؟ فرمود بلی قسم به کسی که جانم در دست اوست ، آن وقت است که زنهای خواننده و آلت لهو ظاهر می شود و حکومت بر ایشان شرار امت من می باشند.

سلمان عرض کرد اینها خواهد شد یا رسول الله ؟ فرمود بلی قسم به کسی که جانم در دست اوست ، آن وقت حج می کنند اغنیاء برای تفرج و نزهت ، و متوسطین برای تجارت و فقراء برای ریاء و سمعه ، پس در آن وقت بوده باشند گروهی که قرآن را برای غیر خدا یاد بگیرند و آن را مزامیر و آلت غنا بگیرند، و گروهی برای غیر خدا علم فقه یاد بگیرند و اولاد زنا زیاد باشد و قرآن را به غناء بخوانند و به دنیا مباهات کنند.

سلمان عرض کرد اینها خواهد شد یا رسول الله ؟ فرمود بلی قسم به کسی که جانم در دست اوست ، ای سلمان در آن وقت هتك حرمتها بشود و گناهان را کسب کنند، و اشرار مسلط بر اخبار بشوند، و دروغ فاش شود، و لجاجت ظاهر گردد، و در لباس با هم مباهات کنند، و باران در غیر وقتش ببارد ، و دهل و آلت لهو را نیکو دانند، و امر به معروف و نهی از منکر را انکار کنند ، بطوری بشود که مؤمن در آن زمان ذلیل تر باشد از کنیز ، و ظاهر بشود بین قراء و عبادت کنندگان ملامت، پس ایشان در ملکوت آسمانها ارجاس و انجاس اند (پلید و نجس).

سلمان عرض کرد اینها خواهد شد یا رسول الله ؟ فرمود بلی قسم به کسی که جانم در دست اوست ، آن وقت غنی نترسد مگر از فقر، تا

ص: 68

بجائی رسد که مسائل از این جمعه تا جمعه دیگر سؤال کند و کسی به او چیزی ندهد.

سلمان عرض کرد اینها خواهد شد یا رسول الله ؟ فرمود بلی قسم به کسی که جانم در دست اوست ، ای سلمان آن وقت است که رویبضه(1) تکلم کند، گفت رویبضه چیست یا رسول الله ؟ فرمود سخن گوید در امور عامه مردم کسی که سخن گو نبوده پس طولی نکشید که زمین مثل گاو صدا کند و همه خیال کنند که صدا نزد ایشان بوده پس مردم مکث کنند آنقدر که خدا خواهد... پس از آن زمین طلا و نقره های خود را بیرون افکند مثل این ستونها (یعنی مقدار آن طلا و نقره ها مثل ستونهای مسجد باشد) ولی آن روز نفعی نداشته باشد و معنای آیه شریفه که فرمود«فَقَدْ جاءَ أَشْراطُها»اینست.

و در روضه کافی ذیل ح 586 از امیرالمؤمنین علیه السلام روایت کند که فرمود زود است بیاید بر شما بعد از من زمانیکه نباشد در آن زمان چیزی مخفی تر از حق و آشکارتر از باطل ، و زیاد دروغ بستن به خدا و رسولش ، و نباشد نزد اهل آن زمان متاعى بورتر از کتاب خدا وقتی که بحق تلاوت شود، و نباشد متاعی رواجتر و پراستفاده تر از کتاب خدا وقتی که برخلاف حق تفسیر شود، و نباشد در بلاد و نه در عباد (یعنی بندگان خدا) چیزیکه منکر تر باشد از معروف (و کارهای خوب) و معروف تر از منکر (و کارهای زشت) و نباشد در آن زمان فاحشه ای که منکر باشد. سرپرستی کارهاشان و دینشان بدست مردمی باشد که

ص: 69

کارشان مکر و حیله و رشوه خواری و کشتن باشد، گویا خود را پیشوایان قرآن می دانند و حال آنکه قرآن پیشوای ایشان است از حق نزد ایشان نباشد جز اسم و نشناسند از قرآن مگر خطش را ... و از دین پادشاهی به آئین پادشاهی درآید و از تحت سرپرستی پادشاهی به سرپرستی پادشاهی دیگر در آید، و از پیروی زمامداری به پیروی زمامدار دیگری درآید و از تعهدات سلطانی زیر بار تعهدات دیگری برود، و به تدریج از آنجائیکه خود خبر ندارد خدای تعالی آنان را بوسیله آرزو و امید به نابودی کشاند . مساجد ایشان در آن زمان از گمراهی آباد و از هدایت خراب است، قاریان قرآن و آباد کنندگان مساجد در آن زمان نومیدترین خلق خدایند ، گمراهی از آنان سرچشمه گیرد و به ایشان بازگردد، و از این رو حضور در مساجد ایشان و رفتن بسوی آنها کفر به خدای بزرگ است، مگر آن کسی که به مساجد آنان برود، و گمراهی ایشان را بداند، در نتیجه رفتار و کرداری که بدان منوال دارند مساجد آنها از هدایت ویران و از گمراهی آباد است ، سنت خدا را تبدیل کرده اند و از حدودش تجاوز نموده اند، و به هدایت دعوت نمی کنند، و غنائم را بین اهلش تقسیم نکنند و به عهد خود وفا نکنند، کشته های خود را شهید نامند ، و با افتراء و انکار بنزد خدا روند، و بوسیله نادانی از علم بی نیازی جویند، تا آخر حدیث که مفصل است ما چند جمله اش را بنحو اختصار ذکر کردیم.

در کافی ج 2 ص 296 و بحار ج 18 ص 146 از امام ششم از جدش رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت کند که فرمود زود است بیاید بر مردم (امت من) زمانیکه بواسطه طمع به دنیا باطنشان بد باشد و ظاهرش خوب ،

ص: 70

نخواهند آنچه را که نزد خدا است ، دینشان ریائی باشد ترسی نداشته باشند، خداوند هم عقابش را شامل حال ایشان کند بطوریکه او را بخوانند مانند شخص غریق و به اجابت نرسد.

در روضه کافی حدیث (479) و بحار ج 52 ص 190 از امام صادق از جدش رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت کند که زود است بیاید بر مردم زمانیکه باقی نماند از قرآن مگر رسمش و از اسلام مگر اسمش، می گویند مسلمانیم ولی دورترین مردمند به اسلام، مسجدهاشان آباد است ولی از هدایت و رستگاری خراب است . فقهاء آن زمان شرورترین فقهاء زیر سایه آسمانند ، از ایشان فتنه خیزد و بسوی ایشان برگردد.

و در کافی ج 2 ص 91 و بحار ج 18 ص 147 از امام صادق علیه السلام از جدش صلی الله علیه و آله روایت کند که فرمود زود است بیاید بر مردم زمانیکه به حکومت و سلطنت نرسند مگر به کشتن مردم و ستم کردن ، و به توانگری نرسند مگر به غصب کردن اموال مردم و بخل ورزیدن ، و به محبت ترسند مگر به خارج شدن از دین و متابعت کردن هوای نفس ، پس اگر کسی درك کرد آن زمان را پس صبر کند بر فقر و حال آنکه قدرت دارد بر توانگری ، و صبر کند بر عداوت و حال آنکه قدرت دارد بر محبت، و صبر کند بر مذلت و حال آنکه قدرت دارد بر عزت ، خداوند هم (در عوضش) ثواب پنجاه صدیق که خدا را تصدیق کرده اند به او عطا فرماید.

در کافی ج 2 ص 117 از امام ششم روایت کند که زود است بیاید بر مردم زمانیکه نجات نیابد صاحب دینی مگر کسی که گمان کنند او ابله است و تحمل کند که به او می گویند ابله است عقل ندارد.

ص: 71

در روضه کافی حدیث 25 از امام صادق از جدش روایت کند که فرمود بیاید بر مردم زمانیکه فاجر را زیرك دانند (یافاجر پرروئی و شوخی کند و حیا نکند) و نزدیك كنند ماجن را (یعنی کسی که باکی ندارد هرچه بکند و هرچه بگوید) و منصف را ضعیف دانند، گفته شد چه وقت اینها خواهد شد یا امیرالمؤمنین ؟ فرمود وقتی که امانت را غنیمت بگیرند و زکات دادن را ضرر دانند و عبادت را طولانی دانند (و خسته کننده دانند) و در صله رحم منت نهند ، باز سؤال شد اینها چه وقت خواهد شد یا امیر المؤمنین ؟ فرمود وقتی تسلط پیدا کنند زنها و مسلط شوند کنیزان و حکومت کنند بچه ها.

و در تهذیب ج 2 ص 283 و فقیه ج 1 ص 184 امیرالمؤمنین از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت کند که فرمود بیاید بر مردم زمانیکه اذان گفتن را بر عهده ضعفاء خود گذارند (و أغنیاء عارشان شود اذان بگویند) خداوند گوشت آن ضعیفان را بر آتش حرام گرداند.

و در کافی ج 4 ص 46 از امام صادق علیه السلام روایت کند که بیاید بر مردم زمانیکه هرکس سؤال کرد از مردم زندگانی کند و هرکس ساکت نشست خواهد مرد ، (راوی) می گوید چه کنم اگر درك كردم آن زمان را ؟ فرمود آنچه داری به ایشان كمك كن اگر نداری جدیت کن.

و در کافی ج 5 ص 312 و تهذیب ج 7 ص 226 امام پنجم از جدش رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت کند که فرمود بیاید بر مردم زمانیکه از خدا شاکی باشند، گفته شد چگونه شاکی باشند ؟ فرمود مردی گوید والله هیچ چیزی ربح نبردم در این مدت و نخورده ام و نیاشامیده ام مگر از رأس المال ، وای بر تو آیا اصل مال از خدا نبود؟

ص: 72

و در کافی ج 5 ص 55 و تهذیب ج 6 ص 180 از امام باقر علیه السلام روایت کند که فرمود می بوده باشد در آخر زمان گروهی که متابعت کنند در آن زمان گروه دیگری را که این صفت دارند ریاکننده اند و خود را جزء قراء و عباد و نساك می کنند و حال آنکه تازه رس و سفیه اند، امر به معروف و نهی از منکر را واجب نمی دانند مگر وقتی ایمن از ضرر باشند، و برای خود رخصت جوئی و عذر تراشی می کنند، ومتابعت لغزش علماء را می کنند و عمل فاسدشان را معیار قرار می دهند، الخبر .

و در الزام الناصب ج 2 ص 183 و نوائب الدهور ج 2ص 47 در ذیل خطبة البیان دارد که امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود ای مردم من شنیدم از برادرم رسول خدا صلی الله علیه و آله که فرمود جمع شود در امت من یکصد خصلت که در غیرش جمع نشده ، پس علما و فضلا برخاسته کف پایش را بوسه داده و عرض کردند ای امیرالمؤمنین تو را قسم به پسر عمت رسول الله صلی الله علیه و آله بیان فرما برای ما آنچه را در طول زمان جاری خواهد شد به کلامی که عاقل و جاهل بفهمند... فرمود من خبر می دهم شما را به آنچه جاری می شود بعد از مرگ من تا خروج صاحب الزمان که قائم به امر است از ذریه بچه های حسین علیه السلام و از آنچه می بوده باشد در آخر زمان تا حقیقت را درك کنید از بیان . پس عرض کردند چه وقت اینها خواهد شد یا امیر المؤمنین ؟ فرمود وقتی که واقع شود مرگ در فقهاء ، و ضایع کنند امت محمد مصطفی نماز را، و متابعت کنند شهوات را، و امانت داری کم شود، و خیانتکاری زیاد گردد، و خمر بیاشامند، و فحش به پدر و مادر را شعار خود گیرند، و نمازها را بواسطه خصومت از مسجدها بردارند، و مسجد را مجالس طعام قرار دهند، و به گناهان زیاد عمل

ص: 73

کنند، و حسنات و کارهای خوب را کم انجام دهند، و آسمانها فشرده شود (یعنی باران کم بیاید) در این هنگام سال مثل ماه باشد ماه مثل هفته باشد و هفته مثل یك ساعت باشد، و باران گرم ببارد و بچه موجب اذیت و آزار باشد و بوده باشد برای مردم آن زشسمان صورتهای نیکو و باطنهای پست ، هرکس ایشان را ببیند خوشش آید و هرکس با ایشان معامله کند ظلمش کنند، صورت ایشان صورت آدمیان است، و دلهای ایشان دلهای شیاطین است ، پس ایشان از صبر (دوائی است) تلخ ترند و از مردار گندیده ترند و از سگ نجس ترند، و از روباه حیله گرترند، و از اشعب (1) طمعشان بیشتر است و از جرب (مرضی است) چسبنده تر ، و از منکرات نهی نمی کنند، و اگر حدیث کنی ایشان را تکذیب کنند، و اگر امینشان قرار دهی خیانت کنند، و اگر از ایشان رو گردانی غیبت کنند، و اگر مال دار باشی حسادت کنند، و اگر بخل کنی از ایشان دشمنت شوند، و اگر ایشان را پست دانی فحش دهند، و دروغها را گوش دهند، و حرام را بخورند، و زنا و خمر و مقاله ها و طرب وغناء را حلال دانند، و فقیر بین ایشان ذلیل و حقیر باشد، و مؤمن ضعیف و كوچك باشد، و عالم نزد ایشان پست باشد، و فاسق نزد ایشان گرامی باشد، و ظالم نزد ایشان بزرگ باشد، و ضعیف نزد ایشان به هلاکت رسد، و قوی نزد ایشان دولت است ، امانت غنیمت است، زکات ضرر است، و اطاعت کند مرد زن خود را (غافل از آنکه اطاعة المرأة ندامة)

ص: 74

و عصبانی کند پدر و مادر را (پی حرف ایشان نرود) و ایشان را جفا کند، و کوشش کند در هلاك برادرش، و صدای فجار بلند شود، و فساد و غنا و زنا را دوست دارند، و معامله کنند به حرام و ربا (ویعار على العلماء) عیب جوئی (1)کنند بر علماء ، و فی ما بین خود خونریزی زیاد باشد، و قضاتشان رشوه قبول کنند، و زنها بازنها ازدواج کنند، و فرستاده شوند چنانچه عروس را به خانه شوهر می فرستند ، و دولت بچه ها در همه جا ظاهر شود ، و آلت لهو و خوردن خمر را جوانان حلال دانند، و مردها به مردها و زنها به زنها اکتفا کنند، و زنها روی زینها سوار شوند (و این سبب به هیجان آمدن شهوت آنان خواهد شد) پس زن غلبه کند بر شوهرش در تمام چیزها، و حجاج سه قسمت باشند: اغنیاء برای خوش گذرانی، و متوسطین برای تجارت و فقراء برای گدائی، و احکام باطل شود، و اسلام ضعیف شود، و دولت اشرار ظاهر شود، و ستم در جمیع شهرها شایع گردد، پس در آن زمان تاجر در تجارتش و زرگر در زرگری خود و صاحب هر صنعتی در صنعت خود دروغ گوید، پس محل کسب کم شود، و محل طلب معاش تنگ گردد، و مذاهب مختلف شود، و فساد زیاد گردد، و هدایت کم شود، پس آن وقت است که قلبها سیاه شود، و حکم کند برایشان پادشاه ستمگر، و کلامشان از صبر تلخ تر باشد، و دلهاشان از جیفه و مردار گندیده تر باشد، پس وقتی که اینطور شد علماء بمیرند، و قلبها فاسد شود، و گناه زیاد شود، وقرآنها بکنار

ص: 75

رود، و مسجدها خراب گردد (از هدایت) و آرزوها طولانی شود، و اعمال (صالحه) کم شود (و تبنی الأسوار فی البلدان مخصوصة لوقع لدفع) العظایم النازلات) ظاهر معنی یعنی دیوارها دور شهرها بنا شود که مخصوص باشد برای واقع شدن بلاهای آینده، یا برای دفع بلاهای آینده و این ظاهرتر است.

(در پنجاه سال قبل برای دفع دشمن و دزدها و یاغیها دور شهرها دیوار و دروازه بوده که هرکس به شهر نتواند داخل شود)

پس آن وقت اگر یکی از ایشان روز و شب نماز بخواند چیزی برای او نوشته نشود و قبول درگاه نگردد، چون در وقت نماز خواندن پیش خود فکر می کرده چگونه به مردم ستم کند، و چگونه بر مسلمانان حیله نماید، و طلب ریاست می کند برای فخر کردن یکدیگر و ظلم و ستم نمودن ، و جا برای مسجدهاشان تنگ می شود، و مردمان متألف(1) بر ایشان حکومت کنند، و بعضی بر بعض دیگر ستم کنند، و بعضی از روی دشمنی و کینه بعض دیگر را بکشند، و به خوردن شراب و می افتخار کنند، و در مسجد هانی و زرنا و آلت لهو و لعب بزنند و کسی ایشان را نهى نكند، و اولاد کفار در آن زمان بزرگان ایشان باشند، و سرپرست مردم سفهاء و کم عقل ایشان باشد، و بدست می گیرد مال را کسی که

ص: 76

مالكش نبوده ، و اهلیت هم ندارد احمقی است از اولاد احمقها یا لئیم و پست است از اولاد پستها، ورؤساء ریاست را به کسی می دهند که استحقاقش را ندارد، و سست و ضعیف شود طاقت و به مقصد نرسد ، و زراعت فاسد شود، و بدعتها فاش گردد، و فتنه ها ظاهر شود، کلامشان فحش باشد، و عملشان وحشیانه باشد، و کارشان شیطنت باشد، و ایشان ستمگران باشند، و بزرگانشان بخیل و گدا باشند ، و فقهایشان به آنچه بخواهند فتوا دهند، و قضاتشان به آنچه نمی دانند حکم کنند، و اکثر ایشان به دروغ شهادت دهند، هرکس پولدار باشد نزد ایشان بلند بالا، و کسی که کم پول باشد نزد ایشان پست باشد، فقیر دور افتاده و کینه اش در دلها جا داده شده و مالدار و ثروتمند محبوب و از خاصان باشد، و مرد صالح در آن زمان کسی است که سبیلش دراز باشد، و بزرگ می شمارند قدر هرکسی که سخن چین و دروغگو باشد ، خداوند هم سر ایشان را بزیر اندازد و دلهاشان را کور گرداند، خوراك ایشان مرغای چاق باشد و پوشاکشان خز(1) یمانی و حریر باشد، ربا و مال مشتبه را حلال دانند، و برای شهادت دادن معارضه می کنند (این می گوید من شهادت می دهم آن می گوید من شهادت می دهم) ریاء می کنند بواسطه اعمالشان ، عمرهاشان کوتاهست ، (کار کسی) امضاء نمی شود نزد ایشان مگر سخن چینان ، حلال را حرام دانند، کارهاشان منکر باشد ، و دلهاشان مختلف باشد، چیزهای باطل را در بین خود درس بخوانند و بگویند ، از منکراتیکه انجام میدهند همدیگر را نهی

ص: 77

نکنند، خوبها از بدها بترسند، در غیر ذکر خدا همدیگر را کم کنند، و در بین خودهاشان هتك حرمت کنند، و با هم مهربانی نکنند بلکه بهم پشت کنند، اگر شخص شایسته را ببینند ردش کنند، و اگر سخن چین گناهکار را ببینند استقبالش نمایند، و کسی که بدی کند به ایشان بزرگش شمارند، و بچه های زنا زیاد شود، و پدران خوشحال باشند، اگر ببینند بچه ها کارهای زشت انجام میدهند و نهیشان نکنند، و از آن بازش ندارند ، و ببیند مرد از زن خود چیزهای قبیح را و نهیش نکند و بازش ندارد، و آنچه را که زنش از بی عفتی بدست آورده و به شوهرش می دهد شوهر هم از او می گیرد و هیچ اهمیت نمی دهد، و حتی اگر زنش از جلو و عقب زنا دهد او را متهم نمی کند و حرفهای زشت اگر کسی درباره او بگوید قبول نمی کند، و این همان دیوث است که خداوند قبول نکند نه گفتارش را و نه کردارش را و نه عذرخواهیش را، پس خوراك او حرام است و محل نکاح او حرام است، پس کشتن او در شرع اسلام و رسوا کردنش در بین مردمان واجب است، و در قیامت به آتش جهنم انداخته شود، و در آن زمان است که فحش به پدر و مادر علنی شود، و سادات ذلیل شوند، و آدمهای بی اصل بلند شوند، و دیوانگی زیاد شود، پس برادری برای خدا کم شود و در همهای حلال کم باشد ، پس برگردند مردم به بدترین حال آن وقت است که دولت شیاطین روی کار خواهد آمد، و بجهند بر اضعف مساکین ، و برگردد یوزپلنگ بسوی شکار خود، و توانگر بخل ورزد به آنچه دارد (در نتیجه بخل توانگر) فقیر آخرت خود را به دنیا بفروشد ، پس وای بر آن فقیر و آنچه به او می رسد از زیان و خواری در آن زمان ، که ضعیف کرده شده بواسطه اهلش ، و زود است

ص: 78

که طلب کنند چیزی را که برای ایشان حلال نیست پس چون اینطور شود فتنه ها و بلاهائی به ایشان رو آور شود که طاقت مقاومت نداشته باشند، آگاه باشید که اول آن فتنه ها از (الهجری القطیر فی) (الهجری والرقطی)(1) است و آخر آن فتنه ها با سفیانی و شامی است.

و شما هفت طبقه می شوید:

پس طبقه اول تقوای زیاد داشته باشند تا هفتاد سال از هجرت ، و بنا برنسخه دیگر که شاید اصح باشد.

طبقه اول - اهل سختی و دشوار و بد زندگی کردن و قلب قسی باشند ، تا سال هفتادم از هجرت.

طبقه دوم - اهل بخشش و با عاطفه هستند، تاسنه دویست و سی از هجرت.

طبقه سوم - مردم حیله و رو از هم بریده اند تا سال پانصد و پنجاه از هجرت.

طبقه چهارم - مردمانی هستند به صفت سگ بهم می برند و بر یکدیگر حسد می برند.

طبقه پنجم - اهل تكبر و بهتان زن می باشند ، تا هشتصد و بیست سال از هجرت.

طبقه ششم - اهل خونریزی و مختلط حال باشند، و دشمنها سگ صفت باشند (به هر کس حمله کنند و مردم فاسق و خائن باشند تا

ص: 79

نهصد و چهل سال از هجرت.

طبقه هفتم - اهل حیله و بی وفا و جنگ و خدعه و فسق و پشت بهم کردن و از هم بریدن ، و دشمنی کردن ، و آلت بازیگری های بزرگ، و آلت آوازه خوانیهای حرام، و امور مشکله در ارتکاب شهوات ، و خراب شدن شهرها و خانه ها ، و منهدم شدن عمارات و قصرها، و در آن زمان است که ظاهر می شود ملعون از وادی میشوم، (یعنی سفیان از شام) و در آن زمان پرده حیاء برداشته شده و سترها ظاهر شده و قصر هائی که ناموس انسان در آن محفوظ بوده کشف و ظاهر شده و همین طور خواهد بود تا ظهور قائم ما المهدی صلوات الله و سلامه علیه ، الخبر .

در جامع الاخبار ص 129 از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت کند که فرمود بیاید بر مردم زمانیکه صورتهایشان صورت آدمیان است و دلهاشان دلهای شیاطین ، مثل گرگهای ضرر زن، بسیار خونریز باشند، از منکراتیکه بجای می آورند روی گردان نباشند، اگر متابعتشان کنی شك می کنند درباره تو، و اگر حدیث کنی ایشان را تکذیبت کنند، و اگر از ایشان پنهان شوی غیبتت کنند، سنت نزد ایشان بدعت باشد، و بدعت سنت ، بردبار و حلیم نزد ایشان بیوفاء باشد، و بی وفاء حلیم باشد ، مؤمن در بین ایشان مستضعف باشد، و فاسق بین ایشان باشرافت باشد ، و بچه هاشان ناز نازی و اذیت رسان باشند، وزنهاشان شوخ و بی باك باشند، و بزرگانشان امر به معروف و نهی از منکر نکنند، پناهندگی به ایشان خواری است و اعتنا به ایشان ذلت است ، و طلب نمودن آنچه را در دست دارند فقر است، آن وقت خداوند از باران آسمان در وقتش

ص: 80

محرومشان می کند، و در غیر وقتش نازل می کند، مسلط می کند بر ایشان بدترین ایشان را پس ستم کنند ایشان را به بدترین ستمها که پسرانشان را سر برند و دخترهاشان را زنده گذارند پس خوبها دعاكنند و مستجاب نگردد.

و ایضا از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت کند که فرمود بیاید بر مردم زمانی که شکم ایشان خدای ایشان باشد، و زنهاشان قبله ایشان باشد، و پولشان دینشان ، و شرفشان متاعشان ، نماند از ایمان مگر اسمش، و از اسلام مگر رسمش ، و از قرآن مگر درسش ، مساجدشان معموره باشد، و دلهاشان خراب از هدایت باشد، علماء ایشان شرورترین خلق الله باشند در روی زمین، آن وقت است که خداوند مبتلا می کند ایشان را به چهار خصلت ستم از سلطانشان و قحط از زمانشان و ظلم از آستاندار و حکامشان .

ص: 81

جملاتی در طب

و برای صاحبان حرارت نافع است.

و اما آبهای شور و آبهای سنگین شکم را قبض می کند .

و آبهای برف و یخ برای سایر اجساد مضر است.

و آبهای باران سبك و شیرین و صاف است و برای اجسام نافع می باشد ولی بشرط آنکه زیاد نمانده باشد.

و آب چاه شیرین و صاف نافع است ولی مشروط به آنکه جریانش با دوام باشد و زیاد در زمین حبس نشده باشد.

و آب رودها و شوره زارها در تابستان طبیعتشان گرم و غلیظ است و اگر ادامه به آشامیدنش دهند تولید صفرا و سبب بزرگی سپرز می شود.

و آب رفتن از دهان و حابس خون بواسیر و مقوی دل و چشم ... الخ و تفصیل آن به مخزن الادویه رجوع شود.

از میوه های هسته دار خود داری کند ولی گلابی و موز و پرتقال و سیب خوب است .

مازندران یعنی شکر سیاه و دیگر ترشیجات هر کدام باشد وقتی میل کرد خوب می شود.

نمایند و عرق تمشك و عرق بهار نارنج و دم کرده بیخ بنفشه و آب کاسنی و اکلیل الملك ( یعنی ناخنك ) و خوردن گز علفی (گزنگبین) و ترنجبین و شیر خشت با آب هندوانه می باشد ( یعنی اینها هر کدام به تنهائی دواء سودا است).

اینها راجع به اخلاط اربعه بود.

آن اسپند باشد، و آن شفاء هفتاد مرض است که آسانترین آنها جذام و خوره باشد پس از آن غفلت نفرمائید.

و در حدیث دیگر فرمود: فوت نشود شما را .

و از محمد بن الحكم روایت کند که پیغمبری شکایت به خدا کرد که امت من می ترسند، خداوند وحی فرمود که امتت را امر کن اسپند بخورند.

و در حدیثی فرمود : امرشان کن که اسپند بیاشامند که آن شجاعت مرد را زیاد کند.

و در ص 235 نقل کند از پیغمبر صلی الله علیه و آله که فرمود: کسی که چهل روز صبح روزی یك مثقال اسپند بیاشامد حكمت در قلبش نور دهد و از هفتاد و دو مرض عافیت یابد که آسانترین آن جذام یعنی خوره است.

مخزن گوید: اسپند لطیف و جالی سینه و شش از رطوبات لزجه

ص: 89

می خواست دست و رو بشوید با اشنان می شست و داخل دهن می کرد و بیرون می ریخت، و می فرمود: اشنان بد است دهان را بد بو می کند و صورت را زرد می کند و زانوها را سست می کند و من دوست دارم برای شستن دهان .

و از امام صادق علیه السلام روایت کند که فرمود: خوردن اشنان زانوها را سست می کند و آب کمر را فاسد می کند.

و در کافی ج 6 ص 378 از امام هفتم علیه السلام روایت کند که خوردن اشنان دهن را بد بو می کند.

و در فقیه ج 1 ص 32 از امام هفتم علیه السلام روایت کند که خوردن اشنان بدن را آب می کند.

و در کافی ج 6 ص 378 سعد بن سعد گوید: به امام هشتم عرض کردم : ما اشنان می خوریم.

حضرت فرمود: پدرم هر وقت دست و دهانش را بعد از طعام می شست لب ها را به هم می گذاشت که داخل دهانش نرود و در آن جهاتی هست که دوست نداشت، آن موجب سل می شود و آب کمر را می برد و زانوها را سست می کند... الخ.

در قانون گوید: ماهیت آن معلوم است و اقسامی دارد لطیف تر از همه سفید آن است ، و تندتر از همه سبز آن است ، نیم درهم آن بول را باز می کند و پنج درهم آن بچه را سقط می کند چه زنده و چه مرده و نیم درهم آن تا یك درهم حیض را باز می کند، و سه درهم آن آب استسقا را بیرون می کند ، و ده درهم آن سمی است کشنده ، دود سبز آن هوام را پراکنده کند.

ص: 91

و در مخزن گوید: خواص آن جلا دهنده و پاک کننده و باز کننده رگها و ادرار آورنده قوی است و فضول غلیظه را محلل است و مدر بول و حیض است و سه درهم سبز آن مسهل زردآب و جهت استسقا نافع است و دندان را با آن شستن جهت جلای آن نافع است ولی مداومتش مفسد دندان است و مصلحش مغز کدو و روغن بنفشه است و مضر مثانه است و مصلحش عسل است.

در طب النبی فرمود: کسی نیست که یك دانه انار بخورد جز آنکه تا چهل روز شیطان خود را مریض کرده.

و حضرت امام محمد باقر و امام جعفر صادق علیهما السلام فرمودند : میوه ای روی زمین نیست که محبوبتر باشد نزد رسول خدا صلی الله علیه و اله از انار ، و دوست می داشت که در وقت خوردن آن شریك نداشته باشد.

در حدیث دیگر وارد شده که : از جمله چیزهائی که حضرت آدم علیه السلام به فرزند خود هبة الله وصیت کرد آن بود که فرمود: بر تو باد به خوردن انار ... الخبر.

و حضرت امام صادق علیه السلام می فرمود: هر چیز که می خورم دلم می خواهد کسی با من شریك شود جز در انار ، چون هیچ اناری نیست مگر آنکه در آن یك حبه از بهشت موجود است.

در حدیث دیگر فرمود: کسی که یك دانه انار بخورد، چهل روز شیطان وسوسه را بیمار ساخته.

در حدیث دیگر فرمود: چون امیر المؤمنین علیه السلام انار تناول می فرمود دستمالی در زیر آن می افکند، سبب سؤال کردند، فرمود: چون در انار چند حبه از بهشت می باشد، عرض شد: یهود و نصاری و غیر ایشان از فرق کفار می خورند، فرمود: وقتی آنها بخورند، خداوند ملکی فرستد که آن حبه ها را برگیرد تا ایشان نخورند.

در حدیث دیگر فرمود: کسی که یك دانه انار ناشتا بخورد تا چهل روز قلبش نورانی گردد.

و در حدیث دیگر فرمود: انار را با پیهش بخورید که معده را دباغی و ذهن را زیاد کند.

ص: 95

و در حدیی دیگر فرمود : انار ترش برای شکم شایسته تر است.

و حضرت موسی بن جعفر علیه السلام فرمود: کسی که روز جمعه یك دانه انار ناشتا بخورد تا چهل روز قلبش نورانی گردد.

و اگر دو دانه بخورد تا هشتار روز، و اگر سه دانه بخورد تاصد و بیست روز دور شود از وسوسه شیطان ، و کسی که دور شود از او وسوسه شیطان ، معصیت خدا نکند خداوند داخل بهشتش کند.

در حدیث دیگر فرمود: خوردن انار شیرین آب کمر را زیاد و بچه را زیبا می نماید.

و در طب النبی از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت کرده که فرمود: بر شما باد به انار ، و پیه آن را بخورید که معده را دباغی می کند، و هیچ دانه ای از آن در شکم نمی رود جز آنکه قلب را روشن می کند و از شیطان و وسوسه او چهل روز دور کند.

در طب النبی فرمود: خوردن انجیر امان از قولنج است.

در طب النبی فرمود: خرما ناشتا بخورید که انگل را می کشد.

در طب الأئمه امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: سرکه خمر بخورید که انگلهای شکم را می کشد.

و از امام صادق علیه السلام روایت کند که فرمود: کسی که وقت خواب هفت دانه خرمای عجوه بخورد آنچه انگل در شکمش هست بکشد، خرمای عجوه در مدینه معروف است.

و از طب الائمه منقول است که فرمود: خرمای عجوه را بخورید که انگلهای شکم را می کشد ولی باید ناشتا باشد.

و برای معده های مرطوبی ضرر دارد و مصلحش زیره است و آب سرد بالای انگور ضرر دارد، و انگور تازه ضرر دارد باید چند روز بعد از چیدنش خورده شود.

کدام به مقدار مساوی با شیر گاو خمیر نموده بر روی موضع باد کرده ببندند بسیار نافع است.

سرگین گاو را با ماست خمیر نموده بر روی موضع باد نموده ببندند.

و برای من به نبوت و برای علی به ولایت ، پس هر کس آن را بخورد به قصد مرض آن مرض خواهد بود و هر کس بخورد به قصد آنکه دواء است دواء خواهد بود. .

و در حدیث دیگر فرمود: بخورید بادنجان را و زیاد هم بخورید که آن اول درختی است که ایمان به خدا آورده .

و از امام صادق علیه السلام نقل کند که فرمود: زیاد بانجان بخورید در وقت چیدن و رسیدن خرما که آن شفاء هر دردیست که آبرو را زیاد کند و رگها را پر کند و آب کمر را زیاد نماید.

و امام صادق علیه السلام فرمود: نزد آقایم علی بن الحسین علیه السلام بادنجان سرخ کرده با روغن زیت بود و چشم حضرت درد داشت و از آن بادنجان می خورد، راوی عرض کرد یابن رسول الله از این غذا می خورید و حال آنکه آن آتش است.

پس حضرت فرمود: ساکت باش، پدرم از جدش روایت کند که بادنجان از پیه زمین است و آن نیکو است هر جا که واقع شود.

و از امام هفتم و هشتم روایت کند که فرمودند: بادنجان وقت چیدن خرما دردی در آن نیست.

روزی پیغمبر صلی الله علیه و آله در خانه جابر بود پس بادنجان آوردند، حضرت بنا کرد به خوردن جابر عرض کرد: در آن گرمی و حرارت است ، حضرت فرمود: ای جابر ساکت باش این اول درختی است که به خدا ایمان آورده ، سرخش کنید و با روغن زیت بپزید و نرمش کنید که آن حکمت

ص: 101

را زیاد کند(1)

قال فی البحار ج 66 ص 221: واختلف الأطباء فی طبعه ، فقیل بارد، و قیل حار یابس فی الثانیة وهو أصح عند ابن سینا و من تبعه.

در حدیث دیگر فرمود : ریحان کوهی مال ماست.

در حدیث دیگر فرمود: برای ما از سبزیجات ریحان کوهیست.

در حدیث دیگر رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: مثل اینکه نگاه می کنم به ریحان کوهی که درختش در بهشت روئیده شده.

در حدیث دیگر فرمود: پیغمبر صلی الله علیه و آله از بین سبزیجات ریحان کوهی را دوست داشت.

در حدیث دیگر امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: پیش پیغمبر صلی الله علیه و آله یادی از ریحان کوهی شد حضرت فرمود: آن سبزی من و سبزی پیغمبران قبل از من است و من آن را دوست می دارم و می خورم و می بینم محل روئیدن آن در بهشت است.

و از امام صادق علیه السلام روایت کند که امیرالمؤمنین علیه السلام ریحان کوهی را دوست داشت.

و از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل کند که رسول خدا صلی الله علیه و آله ریحان کوهی را دوست داشت.

و از امام صادق علیه السلام روایت کند که ریحان کوهی از سبزیهای انبیاء است و در آن هشت خصلت هست طعام را گوارا می کند و سده(1)را باز کند و دهان را خوشبو کند و اشتهای طعام آورد و خون را روان کند و امان از خوره باشد و وقتی در شکم انسان قرار گیرد تمام دردها را خارج کند و اهل بهشت سفره خود را به آن زینت دهند.

در حدیث دیگر رسول خدا صلى الله علیه وآله و سلم فرمود : ریحان کوهی سبزی است

ص: 103

پاکیزه مثل اینکه می بینم در بهشت روئیده شده .

در حدیث دیگر فرمود: کسی که از ریحان کوهی بخورد خداوند عزوجل امر کند که ملائکه بنویسند برای او حسنات تاصبح.

و در کافی ج 6 ص 364 از ایوب بن نوح روایت کند که فرمود: حدیث کرد مرا کسی با حضرت امام موسی بن جعفر علیه السلام سر سفره بود، حضرت ریحان کوهی طلبید و فرمود: من دوست دارم ابتداء به آن کنم در وقت طعام خوردن ، سده ها را باز می کند طعام را گوارا میکند و سل را می برد و چون من ابتداء به آن کنم دیگر باکی ندارم که بعدش چه طعامی می خورم و نمی ترسم نه دردی را و نه فسادی را و چون طعام خلاص شد باز حضرت طلبید آن را و در سفره اگر برگی بود می خورد و به من هم می داد و می فرمود : طعام خود را به آن ختم کن که گوارا میکند ماقبل خود را و اشتها می آورد وثقل و سنگینی را می برد و آروغ را نیکو می کند و بوی دهان را خوش می کند.

و در مخزن گوید: طبیعت آن گرم و مفرح و مقوی دل و قوت شامه و معده و مبهى ومدر شیر و بول و حیض وعرق و منضج و محلل اورام و رافع انشقاق و جهت خفقان و غشی و عسر النفس و ضعف جگر بارد، و سده سپرز و ریزانیدن سنگ مثانه ... الخ.

در کافی ج 6 ص 344 از امام صادق علیه السلام نقل شده که باقلا را با پوستش بخورید که معده را دباغی کند.

در بحار ج 66 ص 266 از انس نقل کند که پیغمبر صلی الله علیه و اله فرمود: طعام حضرت عیسی علیه السلام باقلا بود تا وقتی که به آسمان رفت.

و در همان صفحه فرمود: کسی که باقلا بخورد با پوستش خداوند دو مقابل آن مرض از او خارج کند.

در بحار ج 66 ص 266 از امام صادق علیه السلام نقل کند که فرمود: باقلا مرض را می برد و مرضی در آن نیست.

و در مخزن گوید: باقلا محلل و منضج و سریع الانحدار از معده و غیره و تسکین سرفه و تقویت قوه جماع و آب پخته آن جهت خشکی سینه و حلق و مانع ایجاد سنگ (مثانه و کلیه) و سده ها را بشکافد و ضماد آن به آرد جو جهت ضربه و ورم پستان که شیر در آن بسته باشد نافع است.

و با پیه خوك جهت نقرس مجرب دانسته اند و ضماد پوست آن جهت بهق و سوختگی آتش مجرب است و خوردن آن موجب نفخ و اختلاج و ثقل دماغ و فساد ذهن است، مصلحش مقشر نمودن و جوشانیدن در آب و ریختن آن آب پس پختن و با روغن بادام و فلفل و دارچین و امثال آن خوردن است.

این مختصری از فوائد باقلا است .

بالنگ ثقیل است و نان خشك آن را از معده هضمش کند.

و از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل کند که فرمود: بالنگ را بخورید چه قبل از طعام و چه بعد از طعام که آل محمد علیهم السلام اینکار می کردند.

در حدیث دیگر دارد که ابراهیم بن عمر به امام صادق علیه السلام عرض کرد: مردم گمان می کنند بالنگ خوردن ناشتا بهتر است، حضرت فرمود: اگر قبل از طعام خوب باشد بعد از طعام دو مقابل بهتری دارد.

در حدیث دیگر از ابی الحسن علیه السلام روایت کند که اطباء شما نسبت به بالنگ چه می گویند؟ راوی عرض کرد: ما را امر می کنند که قبل از طعام بخوریم ، حضرت فرمود: من امر می کنم شما را که بعد از طعام بخورید.

در کافی ج 6 ص 360 از حضرت امام رضا علیه السلام روایت کند که رسول خدا صلی الله علیه و آله دوست داشت به بالنگ سبز و سیب سرخ نگاه کند.

ایضا در کافی ج 6 ص 360 از امام رضا علیه السلام روایت کند که فرمود: نان خشك بالنگ را هضم کند.

ایضأ در کافی ج 6 ص 359 از ابی بصیر روایت کند که گفت: نزد من مهمانی بود بالنگ و عسل خواست منهم آوردم و با هم خوردیم بعد از آن به خدمت امام صادق علیه السلام رسیدیم دیدم سفره پهن است به من فرمودند: بیا نزدیك و بخور ، عرض کردم پیش از اینکه خدمت برسم بالنگ و عسل خوردم و زیاد هم خوردم لذا سنگین شده ام ، حضرت به غلامش فرمود: برو به کنیز بگو از آن نان خشك که در تنور خشك كرده بودی مقداری بده ، غلام رفته نان را آورد، حضرت فرمود: از این نان خشك میل کن که بالنگ را هضم می کند، چون خوردم مثل اینکه چیزی نخورده بودم .

ص: 106

در بحار ج 66 ص 192 از امام صادق علیه السلام روایت کند که حضرت به اصحابش فرمود: اطباء شما نسبت به بالنگ چه امر می کنند ؟ عرض کردند: یابن رسول الله ما را امر میکنند که پیش از طعام بخوریم، حضرت فرمود: چیزی بدتر از این نیست که قبل از طعام بخورید و چیزی بهتر از این نیست که بعد از طعام بخورید ، پس بر شما باد به مربای بالنگ که آن در شکم بوئی دارد مثل بوی مشك.

و در حدیث دیگر دارد که: اگر قبل از طعام خوب باشد بعد از طعام دو مقابل خوبی دارد، سپس فرمود: بالنگ قبل از طعام اذیت رسانست و بعد از طعام نافع است و پنیر خشك بالنگ را هضم می کند.

در مخزن گوید : ملطف و قابض و صاف کننده روح طبیعی خون از صفرا و جهت گزیدن عقرب پرنده و مار شاخدار و رفع یرقان.

و در حدیث دارد که:شیطان داخل نمی شود در خانه ای که در آن بالنگ باشد.

مؤلف گوید: در حیاة الحیوان در جن حدیث را نقل کرده رجوع شود.

و آشامیدن خشك كوبیده آن با عسل دافع مضرات همه زهرها است و چون خشك آن را در صندوق و جامه گذارند مانع کرم زدن آن است، مقدار شربت از خشك آن تا پنج درهم و از مربای آن تا پنج مثقال است.

دیدن کمر ، یا از زیاد شهوت رانی نمودن.

اگر از سرماخوردگی باشد باید با روغن سبز یا روغن ویکس موضع را چرب نمود و با پارچه پشمی کمر را بست.

و اگر از بار سنگین برداشتن باشد باید دو سه روز استراحت کند و غذاهای ساده و نرم از قبیل آش و شیر و شیر برنج و آشهای بدون حبوبات میل نموده و کمر را ببندد، روز سوم حمام رفته با آب گرم ماساژ دهد.

و اگر از ضرب دیده بود باید مقدار 3نخود مومیایی را در روغن حیوانی آب نموده و مخلوط کرده کاملا کمر را ماساژ دهند و ببندند روز دوم با روغن سبز مالش دهد و روز سوم با روغن زیتون کاملا ماساژ دهند و در این چند روز کمر باید محکم بسته باشد و استراحت لازم است.

و اگر از رطوبات ضعف قوه باه ایجاد شود، معالجه اش آن است که قولنجان و صورنجان و دارچین از هر کدام یك مثقال نیم کوب نموده و مانند چای دم کرده دو سه استکان میل نماید و غذاهای حاد مثل تخم مرغ، روغن و یا کره و عسل و امثال آن میل نماید.

و از مثل کاهو ، هندوانه ، آب غوره ، ماست و خیار و گشنیز و لیمو خودداری نماید.

و اگر از کثرت شهوت رانی باشد زنجبیل را نرم سائیده با گلاب مخلوط نموده در آفتاب به پشت بخوابند و به مهره پشت و کمر بمالند کاملا مالش دهند که زنجبیل اثر خود را به اعصاب ببخشد.

هویج را به هر قسم که باشد میل کند.

روزی یك قاشق چای خوری اسفند کف لمه نموده و آب جوش

ص: 108

روی آن بخورند.

پیاز را با غذا میل کنند. انتهى ملخصا.

فرا می گیرید.

در شرح نفیسی ص 297 گوید: برص سفیدی است که ظاهر می شود در بدن و چه بسا باشد که تمام بدن سفید شود و سبب آن سوء مزاج عضو و غلبه بلغم است بر خون و علاجش خارج کردن بلغم است از بدن.

و در نسخه عطار علاج آن است که روزی دو مرتبه در آب سرد فرو رفته یا دوش سرد را بر روی آن باز نمودن .

گل خطمی را در آب بخیسانند و با جوش شیرین خمیر نموده به موضع سفیدی بمالند و علت اصلی برص کندی و تنبلی کلیه و کبد است.

در بحار ج 62 ص 211 حدیث 2 از امام صادق علیه السلام روایت کند که جماعتی از بنی اسرائیل مبتلا بر برص و سفیدی شدند پس به موسی علیه السلام وحی شد که امرکن ایشان را که گوشت گاو را با چغندر بخورند.

و در حدیث سوم فرمود: مرق چغندر با گوشت گاه سفیدی را می برد.

و در حدیث 5 از امام هفتم علیه السلام روایت کند که فرمود: هر کس مرق با گوشت گاو بخورد خداوند برص و جذام را از او دور سازد.

در کافی ج 6 ص 341 امام صادق علیه السلام فرمود: از طرف شما چیزی برای ما نمی آید که بهتر باشد از برنج و بنفشه به من مرض سختی رسید پس إلهام شدم که برنج بخورم پس فرمان دادم که آن را بشویند و خشك کنند پس برشته کنند و آرد کنند پس مقداری از آن را کف لمه کردم و مقداری از آن را طبخ نمودند خوردم خداوند آن درد را از من برطرف ساخت.

و در کافی ج 6 ص 341 در ذیل حدیث 2 حضرت امام صادق علیه السلام فرمود: خوب طعامی است برنج روده ها را توسعه می دهد و بواسیر را قطع می کند و ما آرزوی اهل عراق را می بریم به واسطه خوردن ایشان برنج و آب سرد را ( در حدیث دارد بِأَكْلِهِمُ الْأَرُزَّ وَ الْبُسْرَ) و بسر همان آب سرد است چون اگر (سر) بخوانیم یعنی رطب در مدینه رطب دارند احتیاج به عراق ندارند.

در کافی ج 6 ص 341 از امام صادق علیه السلام روایت شده که مردی آمد خدمت حضرت و عرض کرد دخترم اسهال دارد و بدنش آب شده، حضرت فرمود: چه مانع شده ترا از برنج با پیه ، چهار و یا پنج تکه سنگ بردار و در آتش بینداز و برنج را بپز و پیه قلوه تازه را بگیر و با آن سنگهای داغ در کاسه بگذار و حرکت بده تا آن پیه ها آب شود و روی آن برنج پخته بریز و بده به آن دختر میل کند.

و در حدیث دیگر امام صادق علیه السلام فرمود: خوب طعامی است برنج ما برای بیماران خودمان ذخیره می کنیم.

و در حدیث دیگر فرمود : خوب طعامی است برنج ما بیماران خود را به آن مداوا می کنیم .

ص: 111

در کافی ج 6 ص 342 خالد بن نجیح گوید: خدمت امام صادق علیه السلام از شکم درد شکایت کردم ، حضرت به من فرمود: برنج را بگیر و بشوی بعد از آن در سایه خشك كن پس بكوب و در هر صبح یك كف دست از آن میل کن.

و در روایت اسحاق جریری این جمله را زیاد کرده که کمی بریان کن و وزن یك اوقیه (17 مثقال ) آن را بیاشام.

در حدیث دیگر حمران گوید: امام صادق علیه السلام را شکم درد عارض شده بود پس امر فرمود برنج را پختند و با سماق میل فرمود مرض برطرف شد.

در بحار ج 66 ص 260 از امام رضا علیه السلام از پیغمبر صلی الله علیه و آله روایت کند که سید طعام دنیا و آخرت گوشت و برنج است.

در حدیث دیگر امام صادق علیه السلام فرمود: دو سال یا بیشتر مریض شدم خداوند در دلم انداخت برنج را پس دستور دادم آن را شستند و خشك نمودند کمی در آتش گرم کردند و آردش نمودند بعضی از آن را کف لمه و بعضی را خوردم.

در بحار ج 6 ص 261 مفضل بن عمر گوید: صبح وارد بر امام صادق علیه السلام شدم و او سر سفره بود فرمود: ای مفضل بیا صبحانه بخور، عرض کردم ای آقای من صبحانه خورده ام ، فرمود: خوشا بر تو این برنج است، عرض کردم : ای آقای من به تحقیق بجا آورده ام ، فرمود: بیا تا حدیثی برایت نقل کنم، پس نزدیك رفته نشستم ، پس فرمود: حدیث کرد مرا پدرم از پدرانش از رسول خدا صلی الله علیه و آله که فرمود: اول حبه ای که اقرار به یگانگی خدا ونبوت من و وصی بودن برادرم علی و برای امت

ص: 112

خداپرست من به بهشت نمود هر آینه برنج بود.

سپس فرمود: زیادتر بخور تا علمت را زیاد کنم ، پس خوردن را زیاد کردم، سپس فرمود: حدیث کرد مرا پدرم از پدرانش از نبی اکرم صلی الله علیه و آله که فرمود: هر چیزی که از زمین روئیده شود در آن هم شفا است و هم درد، مگر برنج که در آن شفاء است و دردی ندارد.

سپس فرمود: زیاد بخور تا علمت را زیاد کنم، پس خوردن را زیاد کردم.

پس فرمود: حدیث کرد مرا پدرم از پدرانش از نبی اکرم صلی الله علیه و آله که فرمود: اگر برنج مردی بود هر آینه حلیم و بردبار بود، سپس فرمود: خوردن را زیاد کن تا علمت را زیاد کنم.

پس خوردن را زیاد کردم، پس فرمود: حدیث کرد مرا پدرم از پدرانش از نبی اکرم صلی الله علیه و آله که برنج گرسنه را سیر می کند و سیر را به اشتها می آورد... الخ.

در بحار ج 66 ص 262 از امام صادق علیه السلام روایت کند که فرمود: خوب دوائیست برنج سرد است ، صحیح است و سالم است از هر دردی.

برسام(1)می شود در آن شب.

در مخزن گوید: بذر قطونا را به فارسی ( اسفیوس - اسقیوس ) و به اصفهانی ( اسپرزه ) نامند.

و سه قسم دارد: یك قسم سفید و آن بهترین اقسام است و این قسم سرد و تر می باشد و آشامیدن آن مسکن تشنگی و حرارت و با قوت محلله و ملین طبع و جهت تبهای تند و غلیان خون و خشونت سینه و حلق و زبان و سر و علل صفراوی و سینه پهلو و اصلاح اخلاط سوخته و مغص و قرحه امعاء و ذحیر و دفع یبوست امعاء که حادث از صفرا و شرب ادویه حاره باشد مفید است ... الخ ملخصا .

در حدیث دیگر صالح بن عقبه از پدرش روایت کند که گفت: قاطری را برای حضرت امام صادق علیه السلام هدیه فرستادم ، آن کسی که با او فرستاده بودم به مرض صرع گرفتار شد و زمین خورده سرش شکست پس داخل مدینه شدیم و به امام صادق علیه السلام خبر دادیم فرمود: آیا بنفشه به بینی او نچکاندید ؟ پس بنفشه به بینی او چکانیدند خوب شد.

سپس امام علیه السلام فرمود: ای عقبه بنفشه در تابستان سرد است و در زمستان گرم، و برای شیعیانمان ملین و نرم است و برای دشمنانمان خشك است ، اگر مردم می دانستند چه فوائدی در بنفشه موجود است هرآینه هر وقیه آن مقابل یك دینار ارزش پیدا می کرد.

در حدیث دیگر امام صادق علیه السلام فرمود : چیزی از طرف شما به ما نمی رسد که بهتر باشد از بنفشه.

در حدیث دیگر فرمود: مثل بنفشه در بین روغنها مثل ما است بین مردم .

و در حدیث دیگر فرمود : فضیلت بنفشه بر سائر روغنها مثل فضیلت اسلام است بر سایر ادیان ، خوب روغنی است بنفشه ، مرض را از سر و چشمان می برد، پس به بنفشه روغن بخود بمالید.

ایضا در کافی ج 6 ص 521 از عبدالرحمن بن کثیر روایت کند که گفت: نزد امام صادق علیه السلام بودم که مهزم وارد شد، حضرت به من فرمود: کنیز را خبر کن تا برای ما روغن و سرمه بیاورد، کنیزك را خبر دادم شیشه ای از بنفشه آورد، و آن روز روز بسیار سردی بود، پس مهزم مقداری از آن در کف دستش ریخت و عرض کرد: قربانت گردم بنفشه و این روز بسیار سرد ، حضرت فرمود: چه عیب دارد ای مهزم ؟ عرض

ص: 115

کرد طبیبان ما در کوفه گمان می کنند بنفشه سرد است، حضرت فرمود: سرد است در تابستان و ملین و نرم و گرم است در زمستان .

در بحار ج 62 ص 221 از امام صادق علیه السلام روایت کند که فرمود: چهار چیز طبع و شکم را تعدیل کند، انار سورانی ، خرمای پخته ، بنفشه و کاسنی.

و در کافی ج 6 ص 522 امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود : بشکنید حرارت تب را به بنفشه و آب سرد چون حرارت تب از فوران جهنم است.

و در حدیث دیگر فرمود - یعنی امیرالمؤمنین علیه السلام -: بنفشه را در بینی بکشید چون رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: اگر مردم می دانستند چه فوائدی در بنفشه هست هرآینه جرعه جرعه می آشامیدند.

در حدیث دیگر امام صادق علیه السلام فرمود: مثل بنفشه در روغنها مثل شیعیان ماست در بین مردم

در حدیث دیگر علی بن اسباط گوید: ابروها را به روغن بنفشه چرب کردن درد سر را می برد.

در حدیث دیگر امام صادق علیه السلام فرمود:روغن بنفشه ثقل و سنگینی دماغ را می برد.

در بحار ج 62 ص 221 از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت کند که فرمود: فضیلت ما اهل بیت بر سائر مردم مثل فضل روغن بنفشه است بر سائر روغنها.

در کافی ج 6 ص 522 از امام صادق علیه السلام روایت شده که یادی از روغن بنفشه شد حضرت مدحش کرد، سپس فرمود: روغن خیری - یعنی شب بو - لطیف است.

ص: 116

در حدیث دیگر حسن بن جهم گوید: دیدم حضرت امام رضا علیه السلام را به روغن شب بو خود را روغن می مالید به من هم فرمود: روغن بمال ، عرض کردم چرا از بنفشه روی گرداندید و حال آنکه آن همه روایات از امام صادق علیه السلام در فضیلتش رسیده ؟ فرمود: از بویش کراهت دارم ، عرض کردم : من هم از بوی آن کراهت دارم ولی کراهت هم دارم که این را بگویم ، به جهت آنچه از امام صادق علیه السلام در فضیلتش رسیده ، فرمود: عیب ندارد.

مرحوم مجلسی فرموده : یعنی کراهت بو مانع فضل آن نمی شود.

و در مخزن گوید: مسهل صفرا برفق است و مسکن عطش وحدت خون و جهت تبهای حاره و جهت حرقة مثانه و بول و احتباس آن و درد کرده نافع است و بوئیدن تازه آن خواب آور است و چون پنبه را با روغن بنفشه آلوده کرده بر مقعد ضماد کنند در خواب آوردن عدیل ندارد ... الخ ملخصا.

تره نرسیده و آن برای بواسیر مفید است.

در بحار ج 62ص 197 صیقل گوید: وارد شدم بر امام صادق علیه السلام و مردی که بواسیر شدیدی داشت سؤال کرد از دوائی که توصیف کردند آن را و آن دواء عبارت است از یك ظرف کوچک از خمر و لذت آن را نخواسته بلکه برای دواء خواسته ، حضرت فرمود: خیر یك جرعه هم نمی شود، عرض کردم: برای چه؟ فرمود: چون حرام است و خدای عزوجل در حرام نه دوائی قرار داده و نه شفائی، تره سفید در بعض نسخ تره نبطی را بگیرد و سر تره که سفید شده قطع کند و آن را نشورد بلکه قطعه قطعه یعنی ریز ریز کرده و کوهان شتر را آب کرده بریزد روی آن تره ها و آن را بپزد و چون پخته شد ده دانه گردو را مغزش را کوبیده و با ده درهم پنیر شور بر آن بریزد و صبح ناشتا با نان میل کند تا سه روز یا هفت روز و طعام دیگری نخورد و بعد از آن ابهل(1) را که کمی پخته است با نان و مغز گردو میل کند، و توکل بر خدا کند و نیم و قسیه روغن کنجد ناشتا میل کند و یك وقیه کندر نر را بکوبد و کف لمه کند و بعد از آن نیم وقیه دیگر روغن کنجد تا سه روز میل کند و غذا را تا بعد از ظهر به تأخیر بیندازد به اذن خداوند خوب خواهد شد.

در بحار ج 62 ص 199 ح 5 امام باقر علیه السلام به اسحاق جریری فرمود: می بینم رنگت متغیر است آیا مرض بواسیر داری؟ عرض کرد: بلی ای پسر رسول خدا و از خداوند خواهانم که از مزد و اجر محرومم نکند.

حضرت فرمود: می خواهی دوائی را برایت توصیف کنم؟ عرض

ص: 118

کردم: ای پسر رسول خدا به بیش از هزار دوا معالجه کرده ام مفید واقع نشده و بواسیر من خونی است.

حضرت فرمود: خوش به حالت ای جریری من طبیب اطباء و سرکردہ علماء و رئیس حكماء و معدن فقهاء وسید اولاد انبیاء هستم روی زمین.

عرض کردم: همینطور است ای آقای من .

فرمود : بواسیر تو ماده است خونریزی دارد؟ عرض کردم راست میگوئی ای پسر پیغمبر .

فرمود: بر تو باد به موم و روغن زنبق (1) و لبنی عسل (2)و سماق و سرو کتان(3) آنها را جمع کن در ظرفی و بگذار روی آتش و چون مخلوط شد (و مثل مرهم شد) به مقدار یك نخود آن را بمال به مقعد به اذن خداوند خوب می شود.

جریری گوید: به خدا قسم یك بار بیشتر این کار را انجام ندادم که خوب شد دیگر نه خونی آمد و نه دردی را احساس کردم

جریری گوید: سال دیگر خدمت حضرت رسیدم به من فرمود: ای ابا اسحاق بحمد الله خوب شدی عرض کردم: فدایت شوم بلی، حضرت فرمود : بواسیر شعیب بن اسحاق مثل بواسیر تو نبود مال او بواسیر نر بود به او بگو بلاذر ( بلادر) را بگیرد و سه قسمت کند و گودالی را حفر کند و آجری را سوراخ کند و بلاذر را در آتش افکند و آجر را روی آن گذارد

ص: 119

و خود روی آجر بنشیند و سوراخ آجر را مقابل مقعد خود قرار دهد و چون بخار بلند شد و حرارت آن به مقعد رسید بشمارد آنچه را می یابد چه بسا پنج یا هفت ثالیل ( زگیل ) باشد پس اگر آب شد و آمد که هو المطلوب والا آن ثلث دوم را که از بلاذ مانده بود بگذارد روی مقعد که آن را ریشه کن کند، پس از آن همان مرهمی که به شما دستور دادم از موم و روغن زنبق و لبنی عسل و سرو کتان بمالد به مقعدش که خوب خواهد شد و احتیاج به دو مرتبه نداشته باشد.

جریری گوید: وقتی برگشتم آن دستور العمل را به ابی اسحاق خبر دادم او هم عمل کرد و به اذن خداوند خوب شد و چون سال دیگر حج کردم حضرت فرمود: شعیب چه شد؟ عرض کردم به خدائی که شما را بر بشر اختیار کرد و حجت قرار داد در زمین یك مرتبه بیشتر نمالید که خوب شد.

در بحار ج 62 ص 201 ح 6 معمر بن خلاد گوید: حضرت امام رضا علیه السلام غالبا مرا امر می فرمود که این دوا را بگیرم و می فرمود در آن منافع زیادی هست و در بادها و بواسیر امتحان کرده ام خلافی ندارد

صورت دوا این است:

فرمود: هلیلج سیاه و بلیلج و املج را اجزاء مساوی بگیر ونرم بکوب و از حریر در بیاور یعنی در حریر غربال كن سپس لوز ازرق که نزد اهل عراق مقل ازرق گویند بگیر و سی شب در آب تره بخیسان که آب بشود آن وقت آن سه جزء دوا را در آن بریز و خوب خمیر کن تا مخلوط شوند، پس از آن دست خود را با روغن بنفشه یا روغن شبو یا روغن کنجد چرب کن و آن را مثل عدس حب بساز و در سایه خشک کن پس

ص: 120

اگر تابستان است یك مثقال و اگر زمستان است دو مثقال را بخور و از ماهی و سرکه و سبزیجات پرهیز کن که آن مجرب است.

در بحار ج 62 ص 202 از کافی ج 5 ص 550 از عمر بن یزید روایت کند که گفت: من نزد امام صادق علیه السلام بودم که مردی نزد او بود و عرض کرد فدایت شوم من بچه ها را دوست می دارم، حضرت فرمود: برای چه؟ گفت : روی دوشم سوار میکنم ، حضرت دست به پیشانی گذاشته و روی خود را از او برگردانید، پس آن مرد به گریه درآمد، حضرت نگاهی به او کرد و رحمش آمد و فرمود: وقتی به بلاد خود برگشتی شتر چاقی را بخر و دست و پایش را محکم ببند و شمشیر گرفته به کوهان آن بزن بطوریکه پوستش کنده شود و تا گرم است روی آن بنشین ، آن مرد گوید: همین عمل انجام دادم مثل وزع یا کوچکتر از آن از من ساقط شد و دردم ساکن شد.

و در مکارم الاخلاق از امام صادق علیه السلام روایت کند که مردی به حضرت از بواسیر شکایت نمود، حضرت فرمود: سوره یاسین را با عسل بنویس و بیاشام.

و در قانون ابن سینا گوید: خونی که از بواسیر جاریست امان از چند مرض است من جمله آكله و جنون و مالیخولیا و سرطان و جرب و خوره و سینه پهلو و درد شش و سرسام است و چون آن خون معتاد که می آمد حبس شود ترس یکی از آن امراض می رود . انتهى ملخصا.

در نسخه عطار فرماید: بواسیر اقسام مختلف دارد:

یك قسم بواسیر بادی است و علاج آن انجیر خشك را خیس نموده صبح ها ناشتا بقدر 75 گرم آن را میل نمایند ، نسخ دیگری هم دارد به آن

ص: 121

کتاب رجوع شود.

و یك قسم بواسیر خونی و یا چرکی است که علت تولید آن از خون کثیف است اگر خواستید در صدد معالجه آن برآئید باید اول بدن را از کثاقات پاك نمود به واسطه خوردن آبغوره و گل قند و سناء و گل سرخ و نسخه های زیادی برای آن ذکر کرده اند آسانتر از همه آن است که شبها در موقع خواب کوهان شتر را شیاف و قدری هم به چهار بند و مهره کمر بمالند.

و یك قسم بواسیر دکمه ای است، در این قسم بواسیر باید مزاج همیشه لینت دار و نرم باشد که در موقع دست به آب ناراحت نکند و با خوردن روغن زیتون معده را نرم نگهدارد، شبها در موقع خواب 3 مثقال هلیله سیاه خوردن همیشه معده را نرم نگه می دارد و نور چشم را زیاد می کند.

وعمل و جراحی نمودن از هر دارو و درمان بهتر است . انتهى ملخصا.

سفید و فلفل سیاه و فلفل قرمز و پونه و نعناع و مرزه از هر کدام به مقدار مساوی نرم بسایند و در عسل خمیر نموده حب نمایند روزی سه حب میل کنند.

نسخه دیگر : تخم هویج و تخم شوید و تخم شنبلیله و بادیان و زنیان و زیره سبز از هر کدام به مقدار مساوی دم نموده و از آب آن تا سه روز روزی سه استکان صبح و ظهر و عصر میل کنند.

برای خونریزی بعد از بول انار بسیار برای این مرض نافع است مخصوصا پرده های بین دیواره های داخلی انار، آب انار ، آش انار، هسته انار به تمام اقسامش بسیار خوب و مفید است (نسخه عطار ص 303)

در نسخه عطار ص 302 فرموده: برای زیاد شدن بول دم گیلاس با کاکل ذرت جوشانیده از هر کدام یك مثقال و همه روز صبح و عصر از جوشانده آن یك استكان میل نمایند بول زیاد می شود.

کاهو را با آب لیمو بدون شکر میل نمایند بول زیاد خواهد شد.

شخصی که شاش بند شده و بول خارج نمی شود کبابه چینی ( عطارها دارند) یك مثقال بجوشاند دو سه استکان آب آنرا میل کند.

تخم شنبلیله را روزی دو مثقال بجوشانند صاف نموده میل نمایند بسیار مفید است در مرض اوره و مرض قند هم نافع است.

ایستاده بول نمودن برای بدن بسیار مضر است و انسان را زود پیر و ناتوان می سازد ( نسخه عطار ص 311).

ص: 123

می کشد و ماهیچه های پا درد می گردد.

و طرز مداوا کردن آن است که خرخاسك چهار مثقال و شاه تره دو مثقال و پوست درخت بید دو مثقال بجوشانند صبح ناشتا سه استکان و قبل از ناهار دو استکان و قبل از شام دو استکان میل نمایند.

نسخه دیگر : کاسنی تازه را تا دوازده روز بکوبند صبح ناشتا آب آن را در حدود 250 گرم میل نمایند.

نسخه دیگر: شاه تره تازه سه کیلو ، کاسنی تازه سه کیلو بکوبند و فشار داده آب آن را شب در مقابل نسیم بگذارند آب آن را سه روز صبح ناشتا میل نمایند تب مالاریا بکلی قطع و از بین خواهد رفت.

غذای شخص مالاریائی نوعا باید جگر سیاهی گوسفند و ماهیچه گوسفند باشد و پسته خام نیز مفید و بسیار نافع است.

حرارت بدن را خاموش می کند و درون را خنك می کند و تب را می برد.

در حدیث دیگر فرمود: ما اهل بیت مداوا نمی کنیم تب را مگر به آب سرد که بخودمان بریزیم و سیب را بخوریم.

در حدیث دیگر فرمود: به تب داران خود سیب بخورانید که چیزی نافع تر از سیب نیست.

ما در حدیث دیگر فرمود: اگر مردم می دانستند چه فوائدی در سیب هست مداوا نمی کردند مریضهای خود را مگر به آن.

در حدیث دیگر درست (که اسم راوی حدیث است ) می گوید مرا مفضل بن عمر نزد امام صادق علیه السلام فرستاد منهم در روز بسیار گرم وارد بر او شدم دیدم طبقی نزد آن حضرت گذاشته سیب سبز در آن موجود است بدون درنگ عرض کردم آیا این سیب را می خورید و حال آنکه مردم آن را دوست ندارند، فرمود: دیشب تب کردم فرستادم این سیب را آوردند، چون این سیب تب را قطع می کند و گرمی را ساکن می کند ، پس برگشتم دیدم اهلم تب کرده اند همان قسم سیب را به ایشان خورانیدم تب ایشان قطع شد.

در بحار ج 62 ص 95 حدیث هشت امام صادق علیه السلام فرمود: تب از بوی جهنم است پس به آب سرد خاموش کنید.

و در ص 96 حدیث 9 امام باقر علیه السلام هر وقت تب میکرد دو پارچه راتر می کرد و یکی را بر روی خود می کشید وقتی آن خشك می شد دیگر را به خود می گرفت.

در حدیث دیگر امام صادق علیه السلام می فرمود: ما نیافتیم برای تب مثل آب سرد و دعا.

ص: 129

در حدیث 10 امام صادق علیه السلام فرمود : جد ما اختیار نمی کرد برای تب مگر ده درهم شکر را با آب سرد ناشتا میل کردن. این

در حدیث 11 فرمود: پیغمبر صلی الله علیه و آله امیر المؤمنین علیه السلام را در حال تب امر فرمود بخوردن سنجد.

در حدیث 13 امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: حرارت تب را به بنفشه و آب سرد بشکنید.

در حدیث دیگر فرمود: در تابستان به تبداران خود آب سرد بپاشید که این عمل تب را خاموش می کند .

و در حدیث دیگر فرمود: یادآوری ما اهل بیت شفاء تب و بیماریها و وسواس است.

و در بحار ص 98 حدیث 14 از حضرت رضا علیه السلام از علی بن الحسین علیهما السلام روایت کند که فرمود: سه مرتبه شکم تب دار را با قاویت و عسل تر کنید یعنی به تب دار بخورانید و از طرفی به ظرف دیگر بریزید و به تب دار بخورانید که این عمل تب گرم را می برد و این عمل بوحی درست شده .

و در حدیث 15 امام صادق علیه السلام به بشیر نبال فرمود: به چه چیز بیماران خود را مداوا می کنید ؟ عرض کرد به این دواهای تلخ ، فرمود: این کار نکنید بلکه هر وقت یکی از شماها بیمار شد شکر سفید را بگیرید و بکوبید و آب سرد بر آن بریزید و به او بخورانید برای آنکه هر کس در دواهای تلخ شفا قرار داده قادر است که در شیرینیها قرار دهد.

در حدیث 16 امام صادق علیه السلام فرمود : کباب تب را می برد.

در حدیث 18 امام صادق علیه السلام فرمود : پیاز تب را می برد .

ص: 130

در بحار ج 62 ص 99 حدیث 19 امام صادق علیه السلام فرمود: تب در اولاد انبیاء دو مقابل است، مرحوم مجلسی فرموده یعنی تب در ایشان شدیدتر است از غیر ایشان .

در حدیث 20 از امام باقر علیه السلام است که خارج کردن تب از بدن به سه چیز است یکی قی نمودن و دیگری عرق کردن و سومی شکم را به کار انداختن

در بحار ج 62 ص 100 حدیث 22 از ابراهیم جعفی روایت کند که گفت: داخل بر امام صادق علیه السلام شدم فرمود: چه شده تو را که با رنگ پریده می بینم ؟ عرض کردم: تب ربع(1)دارم، فرمود: کجائی و چرا غافلی از دواء مبارك پاكیزه، شکر را بکوب و با آب سرد مخلوط کن و ناشتا بیاشام هر وقت حاجت به آب پیدا کردی. گفت: همین عمل را انجام دادم دیگر مبتلا به تب نشدم.

نظیر همین حدیث را در روضه کافی حدیث 384 نقل کرده و فرمود: چه مانع شده تو را از مبارك، شکر را خوب نرم کن و با آب مخلوط کن و خوب حرکت بده و در صبح ناشتا و وقت شام بیاشام.

و در حدیث 23 از امام ابی الحسن علیه السلام ( الامام الهادی) سؤال شد از تب غب (که سه یك باشد) حضرت فرمود: عسل را با سیاه دانه مخلوط کن و سه لقمه بخور این تب را از ریشه می کند و هر دوی اینها مبارك هستند.

راجع به عسل خداوند فرموده: «يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِهَا شَرَابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ

ص: 131

فِيهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ»یعنی از شکم زنبور عسل آشامیدن با رنگهای مختلف خارج می شود که در آن برای مردم شفا است.

و راجع به سیاه دانه پیغمبر صلی الله علیه و اله فرموده: «فی الْحَبَّةِ السَّوْدَاءِ شِفَاءُ مِنْ كُلِّ دَاءِ الَّا السَّامَ»یعنی در سیاه دانه شفاء هر دردی است مگر مرگ ».

و در حدیث 24 ایضا از امام هادی علیه السلام است که فرمود: بهترین چیزها برای تب سه یك آن است که در روز نوبت آن فالوده که با عسل درست شده باشد میل کنید ولی زعفرانش را زیاد کند و آن روز چیز دیگر نخورد.

در بحار ج 62 ص 101 حدیث 27 از امام صادق علیه السلام سؤال شد از بیماری که اشتهای سیب دارد و حال آنکه نهیش کرده اند از خوردن آن، حضرت فرمود: به تب داران خود سیب بخورانید که چیزی بهتر از آن نیست.

و در بحار ج 62 ص 103 حدیث 32 از امام صادق علیه السلام روایت کند که تب به واسطه یکی از سه چیز از بدن خارج می شود یکی در عرق کردن و دیگری از روان کردن شکم و سومی از قی نمودن.

و در حدیث 34 از پیغمبر صلی الله علیه و آله روایت کرده که فرمود: تب از جوشش جهنم است پس خاموش کنید آن را به آب و هر وقت تب میکرد آب طلب می کرد و دست خود را داخل آب می کرد. .

و در ص 104 از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل کند که حضرت امام حسن علیه السلام بیمار شد و شدت کرد پس فاطمه علیها السلام برداشته نزد پیغمبرصلی الله علیه و آله برد و عرض کرد ای پدر دعا کن خداوند پسرت را شفا دهد، پس حضرت بالای سر امام حسن علیه السلام نشست و فرمود ای دختر من خدا او را به تو

ص: 132

عنایت فرموده و او قادر است بر شفای او ، پس جبرئیل نازل شد و عرض کرد: یا محمد خدای عزوجل سوره ای را برای تو نازل نکرد از قرآن مگر آنکه (لفظ) فاء در آن می باشد و هر فائی از آفت است جز سوره حمد که (لفظ) فاء ندارد، پس ظرفی از آب بطلب و چهل مرتبه حمد را بر آن بخوان و بپاش بر او که خداوند شفا خواهد داد پس این عمل را کرد مثل اینکه از بند خلاصی جست.

و در حدیث 35 فرمود: تب قاصد مرگ است تب از فوران جهنم است ، تب نصیب هر مؤمنی است از آتش.

و در ص 105 از پیغمبر صلی الله علیه و آله روایت کند که هر کس سه ساعت تب کند و صبر کند، خداوند به ملائکه اش مباهات کند و بفرماید ملائکه من نگاه کنید به بنده من و صبرش بر بلای من، بنویسید برای بنده من برائت از آتش را پس ایشان هم بنویسند : بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرحیم هَذَا كِتَابُ مِنَ اللَّهِ العزیز الحكیم بَراءَةُ مِنَ اللَّهِ لِعَبْدِهِ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ انی قَدْ امنتك عَنْ عذابی وَ أَوْجَبْتُ لَكَ جنتی فَادْخُلْهَا بِسَلَامٍ .

یعنی : به نام خدای رحمان و رحیم این کتابیست از طرف خدای عزیز و حکیم نامه آزادی است از طرف خدا برای بنده اش فلان پسر فلان که ترا از عذابم ایمن گردانیدم و بهشتم را برای تو واجب کردم پس داخل شو به سلامتی

در بحار ج 62 ص 106 حدیث کند که هیچ آدمی نیست مگر آنکه از آتش نصیبی دارد و نصیب مؤمن همان تب است.

و در حدیث 36 از امام صادق علیه السلام روایت کند که آن حضرت به مردی فرمود: به چه دوائی تب داران خود را مداوا می کنید ؟ عرض کرد: به این

ص: 133

دواهای تلخ مثل بسفایج و قافث(1) و شبه اینها ، حضرت فرمود: سبحان الله خدای که قادر است به این دواهای تلخ شفا دهد قادر است که به شیرینی ها شفا دهد، سپس فرمود: هر یك از شما تب کردید ظرف پاکی را بگیرد و یك پیمانه و نیم شکر در آن داخل کند و هر چه از قرآن دارد بر آن بخواند و شب زیر آسمان بگذارد و آهنی بر آن بگذارد و چون صبح شد آب بر آن بریزید و با دست مالش دهد پس بیاشامد و چون شب دوم شود یك پیمانه زیاد کند تا دو پیمانه و نیم شود، و شب سوم یك پیمانه دیگر اضافه کند که سه پیمانه و نیم شود.

اینها بعض احادیثی بود که راجع به مداوای تبها رسیده بود نقل شد و اما به حسب طب بعض اقسامش را ذکر می کنیم :

میل نماید به کلی میکروب تب سه یك از بین خواهد رفت .

مرتبه با آب سرد و یك مرتبه با آب گرم بشوی، پس از آن در سایه بخشکان پس از آن با روغن کنجد خالص تر کن و ناشتا سفوف یعنی کفلمه نما و بخور که آن تقطیر بول را به اذن خداوند قطع کند.

در نسخه عطار ص 304 فرموده : برای تقطیر بول 2 مثقال تخم کاهو خشك را داخل گلو ریخته بالای آن آب سرد میل کنند.

پس کسی که صبر ندارد ایمان ندارد.

8- و فرمود: عقل دوست مؤمن است، و حلم وزیرش می باشد ، و مدارا کردن پدرش و نرمی و ملایمت برادرش می باشد ، وعاقل ناچار از سه چیز است، یکی آنکه قدر خود را بداند، دیگر آنکه زبانش را حفظ کند، و سوم آنکه اهل زمانش را بشناسد، و بداند که فقر بلائی است و بدتر از فقر بیماری بدن است ، و بدتر از بیماری بدن بیماری قلب است ، و بدانکه فراوانی مال یکی از نعمتها است، و بهتر از فراوانی مال صحت بدن است، و افضل از صحت بدن تقوا و پرهیزکاری قلب است.

9- و فرمود: من از دو چیز بر شما می ترسم یکی آرزوی دراز و دیگر متابعت هوای نفس که نتیجه آرزوی دراز آخرت را از یاد می برد، و متابعت هوای نفس از حق باز می دارد.

10- و فرمود: سزاوار است مسلمان با سه کس رفاقت نکند، با فاجر زنا کار ، و احمق نادان ، و دروغگو ، اما زناکار به جهت آن است که کارهای زشت خود را بیش تو زینت می دهد و دوست می دارد تو هم مثل او باشی، و بر امر دین و آخرتت كمك به تو نخواهد کرد، پس نزدیکش رفتن جفا و قساوت قلب است، و زیانش بر تو عار است.

و اما نادان او تو را راهنمائی به خیر و خوبی نمی کند، و امید اینکه بدی را از تو دور کند نمی رود، اگر چه خیلی خود را به زحمت اندازد، و چه بسا باشد نفع تو را خواسته باشد ولی به تو ضرر رساند، پس مرگش بهتر از زندگیش می باشد و سکوتش بهتر از نطقش می باشد ، و دوریش بهتر از نزدیکیش می باشد.

و اما دروغگو پس زندگی با او گوارا نیست، از تو چیزی برای دیگران

ص: 137

نقل کند و از دیگران برای تو چیز دیگر نقل کند، و غیر از دو بهم زنی چیز دیگری نتیجه ندارد، پس بپرهیزید از او و هوشیار خودتان باشید.

11 - و فرمود: سه چیز است که اگر مواظب آن شدی سعادتمند خواهی شد، یکی آنکه اگر نعمتت زیاد شد حمد خداکنی دیگر آنکه اگر روزیت تنگ شد استغفار کنی سوم آنکه اگر سختی به تو رو آور شد این ذکر را زیاد بگوئی «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ».

12 - و فرمود: ترک گناه آسان تر است از طلب کردن توبه و چه بسا باشد یك ساعتی شهوت رانی عمری انسان را محزون کند.

و مرگ دنیا را مفتضح کرده و برای صاحب عقلی خوشحالی و لذت نگذاشته.

13 - و فرمود: برای اهل دین علاماتی است که شناخته می شوند به آن، در سخن گفتن راستگو باشد، و امانت را اداء کند، و اگر با کسی عهد کرد وفا کند، و صله رحم کند، و به ضعفا و زیردستان رحم کند، و اطاعت زنان را کمتر کند، و بذل و بخشش داشته باشد و خلقش نیکو باشد ، و حلمش زیاد باشد، و پیروی علم کند، و هر چه او را به خدا نزدیك كند عمل نماید، و خوشا به حال یك همچه مؤمنی که عاقبتش نیکو است.

14- و فرمود: بذل کن به برادرت مال و جان خود را، و بذل کن به دشمنت عدل و انصافت را، و بذل کن به همه مردم خوش روئی و احسانت را، و سلام بده به مردم ایشان هم به تو سلام می دهند.

15 - و فرمود: قوام و نظام دنیا به چهار چیز است : عالمیکه به علمش عمل کند، و غنی که از مالش بذل و بخشش کند، و جاهلیکه از یادگرفتن

ص: 138

مسائل دینش تکبر نکند، و به فقیریکه دینش را به دنیای غیر نفروشد .

و اگر بنا شد عالم به علم خود عمل نکند و غنی و مالدار بذل و بخشش نداشته باشد، و جاهل تکبر کند و دینش را یاد نگیرد، و فقیر آخرت خود را به دنیای غیر بفروشد پس آن روز، روز هلاکت ایشان خواهد بود (کز ماننا هذا).

و فرمود: کسی که در دنیا زهد کند و از ذلت آن جزع نکند، و در عزت دنیا فخر نكند، خداوند او را هدایت کند بدون هدایت مخلوقی، و عالمش گرداند بدون یاد دادن کسی ، وحکمت را در قلبش ثابت کند و به زبانش جاری سازد.

16 - أیضا از کلام امیر المؤمنین علیه السلام است که فرمود: بر تو باد به مدارا کردن با مردم و اکرام علماء و گذشت کردن از لغزش دوستان و برادران، چون پیغمبر تو ادب را یاد داده و فرموده : عفو کن کسی را که به تو ستم کرده، و بپیوند به کسی که از تو جدا شده ، و عطا کن به کسی که تو را محروم نموده(1)

آنچه قسمت کرده ام برای او .

یا احمد اگر دوست داری پرهیز کارترین مردم باشی زهد در دنیا را پیشگیر، و خواهان آخرت باش ، عرض کرد چگونه زهد در دنیا را پیش گیرم؟ فرمود: بگیر از دنیا دو کف از طعام و آشامیدن و لباس و برای فردا ذخیره مکن، و ذکر مرا ادامه بده .

عرض کرد چگونه ذکر تو را ادامه بدهم ؟ فرمود: از مردم کناره گیر و دشمن شیرینی و ترشی باش، و شکم و خانه خود را از دنیا خالی کن.

باز عرض کرد: خدایا مرا راهنمائی کن به چیزی که مرا به تو نزدیك کند.

فرمود: شبت را روز قرار ده و روزت را شب.

عرض کرد: چگونه است این؟ فرمود: خوابت را نماز قرار ده و طعامت را گرسنگی.

یا احمد آیا می دانی چه وقت بنده به من نزدیك می شود؟ وقتی که گرسنه باشد یا در حال سجود باشد.

یا احمد دوستی من دوستی فقراء است پس نزدیك فقرا باش و مجلس ایشان را نزدیك خودگردان ، و دور كن اغنیا را و از مجلس ایشان دوری جوی ، چون فقراء دوستان منند.

یا احمد صورت پرهیزکاران زرد است از مشقتی که در شب دارند و روزهای که در روز دارند، و زبانشان کند است از ذکر خدا، و قلوب ایشان در سینه شان سرزنش شده برای سکوتی که داشته اند ، و جانشان را به زحمت انداخته اند نه به جهت ترس از آتش و نه به جهت شوق به بهشت ، بلکه به واسطه نظر کردن ایشان است به ملکوت و بزرگی

ص: 140

آسمانها و زمین پس پی می برند به اینکه خدای سبحان اهلیت عبادت دارد.

یا احمد بر تو باد به ورع و پرهیزکاری چون ورع اول دین و وسط دین و آخر دین است، و به واسطه ورع انسان نزدیك خدا می شود.

یا احمد ورع زینت مؤمن است و ستون دین است ، مثل ورع مثل کشتی است، و از دریا کسی نجات نخواهد یافت مگر کسی که در کشتی سوار باشد ، همچنین زاهدین و پرهیزکاران نجات ندارند مگر به ورع.

یا احمد عبادت ده جزء است نه جزء آن طلب کردن رزق حلال است ، پس اگر خوردنی و آشامیدنی تو خوب شد تو در حفظ من و سایه من هستی. : پیغمبر عرض کرد خدای من اول عبادت چیست؟ فرمود: اول عبادت سکوت و روزه گرفتن است، عرض کرد خدایا فضیلت روزه چیست ؟ فرمود: روزه باعث حکمت می شود و حکمت باعث معرفت می شود و معرفت باعث یقین می شود، و چون بنده یقین پیدا کرد دیگر باکی ندارد که به سختی زندگی کرد یا به راحتی، و چون بنده در حال مرگش شد ملائکه بالای سرش می ایستند و به دست هر ملکی کاسه آبی از کوثر و کاسه شرابی به دست دارند و روحش را آب می دهند آن وقت همه سختی مرگ و تلخیش از بین می رود و بشارت بزرگی را به او بشارت می دهند، و می گویند پاکیزه شدی و پاکیزه است جای تو بفرما نزد ما کسی که هم عزیز است و هم کریم است ، و هم دوست و نزدیك است، پس روحش از دست ملائکه پریده و نزد خدای تعالی بالا رفته زودتر از یك چشم بهم زدن ، و نه حجابی و نه پرده ای بین او و خدا نخواهد بود،

ص: 141

و خدای عزوجل مشتاق اوست، و می نشیند نزد چشمه ای که نزد عرش است ، پس به او گفته می شود چگونه دنیا را ترك نمودی ؟ عرض میکند خدایا به عزت و جلالت از دنیا خبری ندارم از روزیکه مرا ایجاد کردی از تو ترسناك بودم، خدا می فرماید : راست گفتی تو در دنیا بودی ولی روحت با من بود (فانت بعینی سِرِّكَ وَ علانیتك ) سؤال کن تاعطا کنم و خواهش کن تا اکرامت کنم این بهشت من است برای تو مباح است هر جا که خواسته باشی اقامت کن، و این کنیزان منند هر جا که خواسته باشی ایشان را منزل بده ، پس بنده می گوید: خدایا چون خود را به من معرفی کردی از جمیع مخلوقاتت بی نیازم به عزت و جلالت اگر رضایت تو این باشد که مرا به بدترین کشتن ها قطعه قطعه کنند من رضایت تو را بهتر می خواهم، چگونه من خودم را آدم حساب کنم و حال آنکه ذلیلم اگر کرامت تو نباشد و من مغلوبم اگر تو یاریم نکنی ، من ضعیفم اگر تو تقویتم نکنی ، من مرده ام اگر تو به واسطه ذكرت زنده ام نکنی ، و اگر ستار نبودی من به اول گناهی که کرده بودم مفتضح می شدم ، خدایا چگونه طلب نکنم رضایت را و حال آنکه عقل مرا کامل نمودی به طوری که تو را شناختم و حق و باطل را شناختم ، امر و نهی تو را شناختم، علم را از جهل شناختم، نور را از ظلمت شناختم، پس خداوند می فرماید: به عزت و جلالم در هیچ وقتی از اوقات بین خود و تو حجابی قرار نخواهم داد، و با دوستانم همین کار خواهم کرد.

یا احمد آیا می دانی چرا تو را فضیلت دادم بر سائر انبیاء ؟ عرض کرد: خدایانمی دانم، فرمود: به واسطه اینکه یقین و حسن خلق و سخاوت و رحم به مردم داری ، و همین طور است اوتاد و میخهای

ص: 142

زمین و اوتاد، اوتاد نشدند مگر به این خصال.

یا احمد آیا می دانی چه وقت بنده من عابد است ؟ عرض کرد: ای خدای من نمیدانم، فرمود: وقتیکه هفت خصلت در او جمع شد، ورعی که او را از حرامها مانع شود و سکوتی که او را از کلام بیهوده نگاه دارد و ترسیکه هر روز بر گریه او اضافه کند و حیائیکه در خلوت از من حیاء کند و در خوراك اكتفا کند به قدر حاجت، و دنیا را دشمن بدارد چون من آن را دشمن می دارم، و خوبان را دوست دارد چون من ایشان را دوست دارم.

یا احمد اگر بنده من نماز گذارد نماز اهل آسمانها و زمینها، و روزه بگیرد مثل روزه اهل آسمانها و زمینها و دوری کند از طعام مثل ملائکه و لباسش مثل لباس برهنه ها باشد ولی در قلبش ذره ای حب دنیا باشد مجاور من نخواهد شد، و محبتم را از قلبش بیرون می کنم و بر تو باد سلام من و محبت من.

قوتت الا بالله .

و اما حق آزاد شده تو که احسان کردی به او بدانی که خدای عزوجل آزاد کردن تو او را وسیله و حجاب قرار داد برای تو از آتش و ثواب تو در دنیا میراٹ اوست اگر وارث نداشته باشد، چون مال خود را انفاق نمودی و در آخرت بهشت است (1).

ایشان دور کنی و بخواهی برای ایشان آنچه را برای خود می خواهی، و هر چه را برای خود نمی خواهی برای ایشان هم نخواهی، و پیرانشان را به منزله پدر و جوانانشان را به منزله برادر و بچه هایشان را به منزله اولاد خود حساب کنی (1).

وقت راه رفتن جلو او راه نروی و سبقت بر او نگیری و او را نسبت به جهل ندهی اگر چه او ترا نسبت به جهل بدهد و تحمل کنی برای خاطر اسلام و حرمت آن(1)

و در حدیث دیگر رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: یا على حق پسر بر پدرش آن است که اسم خوب به او بگذارد و ادب خوب یاد بدهد و در جای شایسته ای او را بگذارد (که فاسد نشود )(1).

و در حدیث دیگر فرمود حق پسر بر پدر آن است که اسم خوب به او بگذارد و تا بالغ شد زنش بدهد و نوشتن یاد او بدهد.

و در حدیث دیگر فرمود: حق پسر بر پدر آن است که اسم خوب به او بگذارد و ادبش را نیکو کند.

و در حدیث دیگر حق پسر بر پدر آن است که اسمش را نیکو کند و جایش را پاکیزه کند و ادبش را نیکو نماید.

چشم پوشی کنی و عبرت گیری (1)

چند حق است: اول : آنکه ابتداء کند به علف آن وقتی به منزل رسید .

دوم : آنکه هر وقت به آبی مرورش افتاد او را آب بدهد.

سوم: آنکه به صورت آن نزند که آن تسبیح خدا می کند .

چهارم: آنکه بر پشت حیوان نایستد مگر در راه خدا (یعنی در جنگ).

پنجم: آنکه بیش از طاقتش بار حمل آن نکند. ششم: آنکه بیش از طاقتش راه نبرد(1)

و مردی از امام صادق علیه السلام سؤال کرد که چه وقت من حق دارم حیوان سواریم را بزنم ؟ فرمود: وقتی که دیدی آنطوریکه طرف چراگاهش می رود مثل آن وقت که تو سوارش هستی نمی رود (یعنی وقتی تو سوارش می شوی کند می رود و وقتی که طرف چراگاهش می رود تند می رود در این وقت تو حق زدن داری )(2)

وایضا روایت شده که فرمود: بزنید وقتی که خطا کرد و نزنید وقتی که فرار کرد چون آن می بیند چیزی را که شما نمی بینید(3)

که امر دنیا و آخرت تو را کفایت کن(1).

می گوئی در گفتارت با او مدارا کن و حق او را انکار مکن و اگر دروغ می گوئی از خدا بترس و توبه کن و ادعای خود را ترك كن(1)

نکردی و از خود دور نساختی خدا هم از فضلش علم ترا زیاد کند، و اگر علمت را از ایشان منع کردی و بد اخلاقی نمودی خدا هم علمش را از تو بگیرد و محبت تو را از قلب مردم بیرون کند و مردم را به تو بدبین کند(1)

را اذیت می کرد پدرم او را می بخشید(1)

در حدیث دیگر از امام صادق علیه السلام سؤال شد که حق زن بر شوهرش چیست؟ فرمود: از گرسنگی سیرش کند و عورتش را بپوشاند و نگوید تو زشت رو هستی، پس چون این کارها را انجام دهد بخدا قسم حق او را اداکرده، راوی عرض کرد پس روغن ؟ فرمود یك روز در میان عرض کرد گوشت چطور؟ فرمود سه روز در میان که در هر ماهی ده مرتبه می شود نه زیادتر ، عرض کرد صبغ (2) فرمود هر شش ماه یک مرتبه و در هر سال چهار دست لباس ، دو دست برای زمستان و دو دست برای تابستان(3)

کارها را انجام دادی ملائکه شهادت می دهند که غرض تو از یاد گرفتن علم خدا بوده نه مردم(1)

غیبت نکنی، و شاگرد پیش روی او بنشیند، و با گفتگوی زیاد او را خسته نکند، و چون طالب علم و غیر طالب علم نزد او بیایند و عالم بین گروهی باشد اول به آن جماعت سلام کند و بعد به عالم خصوصی سلام بدهد و احترام او را حفظ کند چه وقتی که حاضر است چه وقتی که غائب و پنهان است ، و حق او را بشناسد، به جهت آنکه عالم اجر و مزدش بزرگتر است از کسی که همیشه روزه بوده و همیشه در نماز بوده و همیشه در راه خدا جهاد می کرده و چون عالمی بمیرد شکافی به اسلام وارد می شود که چیزی جای او را نگیرد مگر فرزندی داشته باشد، و همه ملائکه برای او استغفار کنند و کسانیکه در زمین و آسمانند برای او دعا نمایند(1)

و انفاق نکنی مگر در جای خود، و مقدم نکن بر خود کسی را که ترا ستایش نمی کند ( یعنی نمك شناس نیست ) و به واسطه مال اطاعت خدا | را انجام بده ، و بخل نکن به مال خود ( یعنی حقوق شرعیه را ندهی ) که عاقبتش پشیمانی است با عذاب خدا، و لا قوة إلا بالله(1)

و در حدیث دیگر از امام صادق علیه السلام سؤال شده از حق مؤمن بر مؤمن ؟ فرمود: حق مؤمن آن است که در دل دوستی او را داشته باشد، و در مالش با او مواسات کند و بعد از مرگ او جانشین خوب باشد بر اهل و عیالش ، و اگر کسی ظلم و ستم به او کرد یاریش کند، و اگر غائب و پنهان باشد و غنیمتی تقسیم شود نصیب او را بگیرد، و بعد از مرگش به زیارت قبر او برود و دیگر آنکه ظلمش نکند و غشش ننماید، و خیانتش نکند، و ذلیلش نکند، و تکذیبش ننماید ، و به او آف نگوید(1) و اگر آف به او گفت دوستی فیما بینشان برطرف شود، و اگر گفت تو دشمن منی یکی از این دو کافر شده ، و اگر تهمت به او زد ایمان در قلبش آب شود چنانچه نمك در آب حل شود(2)

و در حدیث دیگر معلی بن خنیس از امام صادق علیه السلام سؤال کرد از حق مؤمن بر مؤمن حضرت فرمود: هفتاد حق دارد ولی من به تو از هفت حق او خبر میدهم چون می ترسم تحمل نکنی ( اما آن هفت حق آن است که ) تو سیر نباشی و او گرسنه باشد ، تو پوشیده نباشی و او برهنه باشد، و دلیل و راهنما باشی، و به منزله پیراهن او باشی، و به منزله زبان او باشی که به آن سخن می گوید، و هر چه برای خود می خواهی برای او بخواهی، و اگر کنیز داری بفرستی رخت خواب او را پهن کند و حوائجی که شب و روز دارد کمکش کند، اگر این کارها را انجام دادی دوستی خود را به دوستی ما وصل کرده ای و دوستی ما دوستی خدا

ص: 164

است(1)

با رفق و مدارا پند دهی (1)

بپذیری، و مریضش را عیادت کنی، و تشییع جنازه اش بروی ، و اگر میدانی احتیاجی دارد زود برطرف کنی و نگذاری مجبور بشود و از تو سؤال کند، که اگر این کارها را انجام دادی دوستی خود را به دوستی او ، و دوستی او را به دوستی خود وصل کرده ای (1)

و در حدیث دیگر امام صادق علیه السلام فرمود: برای مسلمان بر برادر مسلمانش حقی است که هر وقت او را ملاقات کرد سلام کند و اگر مریض شد عیادتش کند و اگر غائب شد پند و نصیحت خود را انجام دهد و اگر عطسه کرد بگوید رحمك الله و اگر دعوتش کرد اجابتش کند، و اگر مرد تشییع جنازه اش برود(2)

در حدیث دیگر فرمود سزاوار است اگر مسلمان اراده سفر دارد با رفیقانش خدا حافظی کند و بر رفقایش لازم است که چون از سفر برگردد به دیدنش رود(3)

گرامی دارد(1)

و در حدیث دیگر فرمود: حق مهمان آن است که گرامیش داری، و خلال (که دندان را پاك می کنند ) آماده کنی، و در بعض نسخ آن است که راه دستشوئی را به او یاد دهی و آب مورد حاجتش را به او نشان دهی(2)

گفتن با او در مقام انصاف باشی، و به تواضع سخن گوئی ، و اگر او تواضع کند در گفتگو تو نیز تواضع کن، و از جای خود بر نخیز مگر به اذن او ، واگر کسی که نزد تو بنشیند او می تواند بدون اذن شما بایستد ، و لغزشهای او را فراموش کن، و خوبیهای او را حفظ نما ، و جز خوبی به او چیزی به گوشش نرسان(1).

ص: 171

سؤال 5

آیا در قرآن سوره ای هست به نام روزگار؟

جواب : بلی . سوره دهر آیه 2«هَلْ أَتَى عَلَى الْإِنسَانِ حِينٌ مِّنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُن شَيْئًا مَّذْكُورًا»این سوره را هل أتی و انسان هم می گویند.

سؤال 6

آیا در قرآن سوره ای هست به نام شب و روز؟

جواب: بلی. سورۂ واللیل آیه 2«وَ اللَّيْلِ إِذَا يَغْشَى وَ النَّهَارِ إِذَا تَجَلَّى» و سورۂ فجر آیه 2 «وَالْفَجْرِ وَلَيَالٍ عَشْرٍ»و سوره عصر آیه 2 «وَ الْعَصْرِ إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِي خُسْرٍ»و سوره بروج آیه 3 «الْیَوْمِ الْمَوْعُودِ»

سؤال 7

آیا در قرآن سوره ای هست که از هر طرف خوانده شود یکی باشد؟ جواب : بلی . سوره ن و لیل و تبت.

سؤال 8 آیا سوره در قرآن هست که اگر جمع بسته شود اسم سوره دیگر شود؟

جواب : بلی . سوره الحجر جمعش حجرات است و سوره الصف که جمعش والصافات است.

ص: 173

سؤال 9

آیا سورهای هست در قرآن که اگر به عکس خوانده شود نام چیز خوردنی باشد ؟

جواب : بلی. سورۂ ملك عکسش (كلم) است و کلم که قنوید و قمری هم می گویند خوردنی است.

سؤال 10

آیا در قرآن سوره ای هست که اگر عکس خوانده شود اسم جانوری باشد ؟

جواب: بلی . سورۂ روم که عکس آن مور است.

سؤال 11

آیا در قرآن سوره ای هست که تمام آیات آن لفظ جلاله الله داشته باشد.

جواب : بلی . سورۂ مجادله است .

سؤال 12

آیا در قرآن سوره ای هست که به نام حضرت امام حسین علیه السلام باشد؟

جواب : بلی . سوره فجر چنانچه در ثواب الأعمال و مجمع رسیده .

سؤال 13

آیا در قرآن سوره ای هست که سفارش شده باشد زنها آن را نخوانند ؟

ص: 174

جواب : بلی . سورة یوسف لأن فیها الفتن چون در آن فتنه و آزمایش است.

سؤال 14

آیا در قرآن سوره ای هست که زنها را امر کرده باشند به خواندن آن؟

جواب : بلى. سورۂ نور لأن فیها المواعظ چون در آن موعظه است .

سؤال 15

آیا در قرآن سوره ای هست که به نام یکی از ایام هفته باشد؟

جواب : بلی . سوره جمعه .

سؤال 16

آیا در قرآن سوره ای هست که در یکی از آیات آن خداحافظی باشد ؟

جواب : بلی. سورۀ یوسف «فَاللَّهُ خَيْرٌ حافِظاً وَ هُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ»

سؤال 17

کدام زن است که هم دختر امام باشد و هم مادر امام و هم همسر امام و هم عروس امام؟

جواب : فاطمه دختر امام حسن علیه السلام است که مادر امام محمد باقر علیه السلام و همسر امام سجاد علیه السلام و عروس امام حسین علیه السلام است.

ص: 175

سؤال 18

آن چیست که می خورد بدون دهان و شکم؟ جواب : آن آتش است.

سؤال 19

کدام جانداریست که از هفت حیوان در آن اثری باشد؟

جواب : آن ملخ است که سرش مثل سر اسب است و گردنش مثل گاو است و دو پرش مثل دو پر کرکس است و پاهایش مثل پاهای شتر است و دمش مثل دم مار است و شکمش مثل شکم کژدم است و شاخش مثل شاخ آهو است.

سؤال 20

آن چه موجودیست که وقت آشامیدن زنده بود و هنگام خوردن مرده بود زنده شد و خورد و مرد؟

جواب : آن عصای حضرت موسی بود وقتی که درخت بود زنده بود و می آشامید وقتی که قطع شد مرد و چوب شد وقتی که حضرت موسی آن را انداخت زنده شد و طنابهای سحره را خورد و عصا شد.

شده خداوند به نادانان چنان روزی رساند که صد دانا در آن حیران بماند.

و اما صاحب عقل زیر بار هر ناکسی نمی رود لذا محروم می شود و اما سخنگو دشمن زیاد دارد لذا مواجه می شود به بلاها قبول نداری امتحانش مجانی است.

و اینها برای این است که آدم بداند او هیچ کاره است کارها به دست خدا است.

مسخره کرده .

دوم : کسی که از خدا طلب توفیق کند ولی جدیت نداشته باشد خود را مسخره کرده.

سوم: کسی که در کارهایش خیلی مواظبت کند ولی ترس نداشته باشد خود را مسخره کرده .

چهارم: کسی که از خدا طلب بهشت کند ولی در بلاها و سختیها صبر نکند خود را مسخره کرده.

پنجم: کسی که پناه ببرد به خدا از آتش ولی شهوتهای دنیا را ترك نکند (و هرچه دلش خواست انجام دهد ) خود را مسخره کرده .

ششم: کسی که ذکر خدا کند و یاد او باشد ولی ملاقات خدا را نخواسته باشد خود را مسخره کرده .

هفتمی در روایت ذکر نشده .

«ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ»و چه شده که ما دعا میکنیم ولی مستجاب نمی شود؟

حضرت فرمود: چون قلبهای شما نسبت به هشت چیز خیانت می کند:

اول: خدا را شناختید ولی حق خدا را چنانچه بر شما واجب کرده بود اداء نکردید پس این شناختن ثمره ای ندارد.

دوم : شما ایمان به پیغمبر صلی الله علیه و آله آوردید ولی مخالفت می کنید سنت پیغبر را و می میرانید شریعت او را پس این ایمان شما ثمره ای ندارد.

سوم : آنکه شما قرآن می خوانید ولی عمل به آن نمی کنید به زبان میگوئید شنیدیم و اطاعت می کنیم ولی مخالفت می کنید.

چهارم: آنکه شما میگوئید از آتش جهنم ترسناکیم و در هر وقت ساعت نزدیک جهنم می شوید به واسطه معصیتهای خودتان پس ترس شما کجا رفت؟

پنجم: شما میل به بهشت دارید و هرو وقت و ساعت کاری میکنید که دور می کند شما را از بهشت پس میل شما کجا رفت؟

ششم: شما نعمتهای خدا را می خورید و شکرش را نمی کنید.

هفتم: خدا شما را امر کرده به دشمنی شیطان و فرموده : «إِنَّ الشَّيْطَانَ لَكُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا» شما بر زبان او را دشمن می دارید و قلبا دوستی او را می نمائید و مخالفت او را نمی کنید.

هشتم: شما عیب مردم را پیش چشم خود گرفته اید و عیبهای خود را پشت سر انداخته اید و ملامت می کنید آنها را و حال آنکه خود به ملامت سزاوارید، پس با این خصال کدام دعای شما مستجاب شود؟ پس

ص: 181

بپرهیزید و صالح شوید و عمل خالص انجام دهید و امر به معروف کنید و نهی از منکر نمائید تا خدا دعای شما را اجابت کند.

9- باید دعا کننده بعد از دعایش مرتکب گناه نشود.

10- باید دعا کننده تائب و صالح و راستگو باشد و اگر معصیت کار باشد دعای او مستجاب نخواهد شد، لذا امام صادق علیه السلام فرمود: اگر شما عمل می کردید به آنچه امر شده اید و دعا می کردید مستجاب می شد ولی شما معصیت می کنید لذا دعای شما به اجابت نمی رسد.

11 - باید دعا کننده قلبش از خدا غائب نباشد و به دنیا مسائل باشد و الا دعای او مستجاب نیست.

12 - باید دعا کننده به لهو و لعب مشغول نباشد والا دعای او مستجاب نخواهد بود ( مثل امروزه که 24 ساعت مردم مشغول لهو ولعب هستند و مشغول تماشای فیلمهای کذا و کذا و می خواهند دعایشان رد نشود این محال است بی خود خودتان را خسته نکنید).

13 - باید دعا کننده امر به معروف و نهی از منکر را ترک نکند. پیغمبر صلی الله علیه و آله فرمود: باید امر به معروف و نهی از منکر بکنید والا خداوند بدان شما را بر خوبان مسلط می کند و خوبان دعا می کنند و به اجابت نمی رسد ( مثل همین زمان که خوبها هرچه گریه و زاری میکنند ابدأ اثر ندارد).

14- باید دعا کننده در حق کسی که می خواهد دعاکند دوست و محب او نباشد مثلا پدر می خواهد درباره پسرش نفرین کند در عربی نفرین هم دعا است این نفرین به اجابت نخواهد رسید چون پیغمبر صلی الله علیه و آله فرمود: از خدا خواستم که دعای دوست را درباره دوستش به اجابت

ص: 183

نرساند ( أن لا یستجیب دعاء حبیب على حبیبه )(1)

(یادم می آید کوچک بودم مادرم را اذیت می کردم او مرا نفرین می کرد بعد از چند دقیقه میگفت خدا غلط کردم و پشیمان می شد).

15 - باید دعا کننده طعامش پاکیزه و از حرام نباشد ، امام صادق علیه السلام فرمود: اگر یکی از شماها خواسته باشد دعایش مستجاب باشد باید کسبش حلال باشد و رد مظالم به گردنش نباشد چون خداوند دعای کسی را که در شکمش حرام باشد و حق الناس به گردنش باشد بالا نبرد(2)

16 - باید دعا کننده در دستش انگشتر فیروزه باشد، خداوند می فرماید من حیا میکنم از بنده ای که در دست فیروزه دارد و به سوی من بلند کرده من آن را خالی برگردانم (3)

17 - باید دعا کننده در دستش انگشتر عقیق باشد چون امام صادق علیه السلام فرمود: دستی به سوی خدا بلند نشده که بهتر باشد از دستی که در آن انگشتر عقیق باشد(4)

18 - باید دعا کننده دعایش در قطع رحم نباشد (مثل اینکه بگوید خدایا اگر به من پسر دادی دیگر منزل فلان فامیل نمیروم این دعایش مستجاب نیست).

19 - باید دعا کننده قصدش خدا باشد مثلا می گوید: خدایا به من پسر

ص: 184

بده قصدش این باشد که آن پسر مؤمن و صالح باشد که عبادت خدا کند نه برای این باشد که بر دیگران فخر کند و به واسطه پسر بر دیگران ظلم کند

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

آذر(1) 1نفر ملاحم ص 148

اردبیل 1نفر ملاحم ص 147

ارمنیه 1نفر ملاحم ص 147

ارمنیه 2نفر احمد و حسین الزام الناصب ج2 ص203

اسكندریه 1نفر ملاحم ص 148

اسكندریه 4نفر حسن و محسن وشبیل وشیبان الزام الناصب ص203

أسوان(2) 1نفر ملاحم ص 203

أسوان (اسوار) 1 نفر حماد بن جمهور دلائل الامامه ص 318

اسوس 2 نفر شیبان و عبدالوهاب الزام الناصب ج2ص 302

اصحاب کهف 7 نفر مکسلمینا و یارانش دلائل الامامه ص 319

اصطخر 2نفر ملاحم ص 203

اصطخر 2 نفر متوکل بن عبدالله وهشام بن فاخر دلائل الامامه ص 319

اصفهان 4 نفر 319 موسی و علی و عبدالله و غلفان ملاحم ص 146

اصفهان 1 نفر یونس الزام الناصب ج2 ص203

افرنج(3) 2 نفر علی و احمد الزام الناصب ج2 ص203

افرنجه (4) 1 نفر ملاحم ص 148

افنون 9 نفر ملاحم ص 202

الومه(5) 1 نفر ملاحم ص 148

ص: 186

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

انار 1 نفر ملاحم ص 147

انبار(1) علوان الزام الناصب ج 2 ص 202

انطاکیه 1 نفر ملاحم ص 147

انطاکیه 1 نفر عبد الرحمن الزام الناصب ج 2 ص 203

أوال (بحرین) 5 نفر عامر وجعفر ونصیر وبكیر ولیث الزام الناصب ج 2 ص 201

اوس(2) 1 نفر محمد الزام الناصب ج 2 ص 203

اهواز 1 نفر ملاحم ص 146

اهواز 2 نفر ملاحم ص 203

اهواز 2 نفر عیسی بن تمام و جعفر بن سعید که کور بود بینا شد دلائل الامامه ص319

ایله(3) 1 نفر ملاحم ص 203

باب الابواب (4) 1 نفر جعفر بن عبدالرحمان دلائل الامامه ص317

باب 1 نفر ملاحم ص203

باروز(5) 9 نفر زیاد بن عبدالرحمن بن جحدب و عباس بن فضل بن قارب و سحیق بن سلیمان الحناط و علی بن خالد و سلم بن سلیم بن الفرات البزاز و محمویة دلائل الامامه ص314

ص: 187

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

بن عبدالرحمن ابن علی و جریر بن رستم بن سعد الكیسانی و حرب بن صالح و عماره بن معمر

باستان 1 نفر علی ملاحم ص 146

باغه(1) 1نفر شرحبیل السعدی دلائل الامامه ص 318

بافا در (یافا) خواهد آمد

بالس (2) ملاحم ص 147

بالس 1 نفر نصیر الزام الناصب ج2 ص203

بالسین بالس (خ) 1 نفر همام بن فرات دلائل الامامه ص318

بیدامیل 1 نفر ملاحم ص203

بتلیس (تلبیس) 1 نفر على بن معاذ دلائل الامامه ص318

بتلیس 1 نفر ملاحم ص203

بحرین 5 نفر تقدم فی أوال

بدر(3) ملاحم ص203

بدلیس (4) 1 نفر ملاحم ص 147

بدوا عقیل (5) 3 نفر منبه و ضابط و غربان (عریان) (عزبان) نسخه نوائب الدهور ج 2 ص 121

ص: 188

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

بدو أغیر 1نفر عمر (عمرو) نسخه الزام الناصب ج 2 ص 204

بدو شیبان 1 نفر نهراش الزام الناصب ج 2 ص 204

بدو قسین 1 نفر جابر الزام الناصب ج 2 ص 204

بدو کلاب 1 نفر مطر الزام الناصب ج 2 ص 204

بدو مصر 2 نفر علاج و دراج الزام الناصب ج 2 ص 203

برجان من جموح (1) 1 نفر ملاحم ص 147

برذغه (2) 1 نفر ملاحم ص 203

برعه (بروعه)(3) یوسف و داود و عبدالله نوائب الدهور ج 2 ص 119

برقه 1 نفر ملاحم ص 148

برقه(4) 2 نفر ملاحم ص 203

برقه (رقه) 3 نفر احمد بن سلیمان بن سلیم ونوفل بن عمر واشعث بن مالک دلائل الامامه ص317

برکری 1 نفر ملاحم ص 147

بروجرد 1 نفر قدیم ملاحم ص 146

بر وعه تقدم فی برعه

بصره 3 نفر ملاحم ص203

بصره 3 نفر ملاحم 146

ص: 189

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

بصره 2 نفر علی و محارب الزام الناصب ج 2 ص 201

بصره 3نفر عبدالرحمن بن الاعطف بن سعد واحمد بن ملیح وحماد بن جابردلائل الامامه ص319

بعلبک 1 نفر ملاحم ص203

بعلبک 1 نفر منزل بن عمران دلائل الامامه ص317

بغداد 3 نفر عبدالمطلب وأحمد و عبدالله نوائب الدهور ج 2 ص 122

بغداد 7 نفر حدیقة الشیعة

بلخ 1 نفر ملاحم ص 147 و 204

بلخ 1 نفر حسن الزام الناصب ج2 ص202

بلد(1) 1 نفر بور بن زائدة بن ثوران (ثروان) دلائل الامامه ص317

بلسان 1 نفر عبدالوارث الزام الناصب ج2 ص203

بلست(2) 1 نفر عبدالوارث نوائب الدهور ج 2 ص 124

بلقاء (3) 1 نفر صادق الزام الناصب ج 2 ص 202

بلیس 2 نفر یونس بن الصقر و احمد بن مسلم بن مسلم دلائل الامامه ص 318

بنو اسد 2 نفر حدیقة الشیعة ص755

بن تمیم 4 نفر حدیقة الشیعة ص 755

بنو حیة 3 نفر حدیقة الشیعة ص755

بنو عروة 3 نفر حدیقة الشیعة ص755

ص: 190

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

بوسنج (1) 4 نفر

طاهر بن عمرو بن طاهر المعروف بالأصلع و طلحه السایح والحسن بن الحسن بن مسمار و عمرو بن هشام دلائل الامامه ص315

بوشیخ (2) 4 نفر ملاحم 203

بیت المقدس 2 نفر ملاحم ص 148

بیت المقدس 3 نفر بشر و داود و عمران الزام الناصب ج2 ص203

بیت المقدس 3 نفر حدیقة الشیعة ص 755

بیضاء(3) 2 نفر سعد و سعید الزام الناصب ج2 ص203

تالیف 1 نفر کردوس بن جابر (لاکر دوس الخ نسخه) دلائل الامامه ص317

تبوک(4) 1 نفر ملاحم ص 147

تدمر 1 نفر ملاحم ص 147

ترمذ (5) 2 نفر ملاحم ص 202

تستر 1نفر ملاحم ص 146 و ص203

تستر 2 نفر احمد و هلال الامام المهدی للقزوینی

تفلیس 1 نفر ملاحم ص203

ص: 191

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

تفلیس 1 نفر محمد نوائب الدهور ج2 ص 120

تفلیس(1) 5 نفرو هانى العطاردی و جواد بن بدر و سلیم بن وحید والفضل بن عمیر دلائل الامامه ص317

تلبیس (بتلیس) 1 نفر علی بن معاذ دلائل الامامه ص 318

تل شیزر 1 نفر ملاحم ص203

تل مورن (2) 2 نفر ملاحم ص203

تمیم(3) 1نفر ریان الزام الناصب ج 2 ص 204

تیس(بلیس) 2 نفر یونس بن الصقر و احمد بن مسلم بن مسلم الدلائل الامامه ص 318

ثقب (4) 1 نفر هارون نوائب ج 2 ص 116

جابروان (5)3 نفر کرد بن حنیف و عاصم بن خلیط الخیاط و زیاد بن رزین دلائل الامامه ص316

جار(6) 1 نفر حارث بن میمون دلائل الامامه ص318

جامده(7) ملاحم ص203 ملاحم ص 147

ص: 192

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

جبال الغور 8 نفر در غور خواهد آمد از غیر ملاحم ملاحم ص 202

جبل اللكام(1) 5 نفر عبدالله و عبید الله و قادم و بحر و طالوت الزام الناصب ج 2 ص 203

جدا 1 نفر ابراهیم الزام الناصب ج 2 ص 201

جده 1 نفر ابراهیم نوائب الدهور ج2 ص 118

جرجان 1 نفر ملاحم ص 147

جرجان 12 نفر ملاحم ص 203

جرجان (2) 12 نفر احمد بن هارون بن عبدالله و زرارة بن جعفر و الحسین بن علی بن مطر و حمید بن نافع و محمد بن خالد بن قره حوته (حوبه نسخه) و علا ابن حمید بن جعفر بن حمید و ابراهیم بن اسحاق ابن عمرو وعلى بن علقمة بن محمود و سلمان بن یعقوب و العریان بن الخفان الملقب بخال روت (بحال روت) و شعبة بن على و موسی بن کردویه . دلائل الامامه ص316

جزیره اورال در اورال گذشت

ص: 193

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

جعاره(1) 2 نفر یحیی و احمد نوائب الدهور ج2 ص118

جیزه (خیبر خ) 1 نفر سلیمان بن داود دلائل الامامه ص 318

حان 1 نفر ملاحم ص203

حبش(2) 1 نفر کثیر الزام الناصب ج 2 ص 203

حبشه 6 نفر ابراهیم و عیسی و محمد و حمدان و احمد و سالم الزام الناصب ج 2 ص 202

حجر (3) 2 نفر موسی و عباس الزام الناصب ج 2 ص 203

حدیثه الموصل(4) 6 نفر ملاحم ص 147

حران 1 نفر ملاحم ص 147 و 203

حران (5) 1 نفر زكریا السعدی دلائل الامامه ص317

حلب 3 نفر ملاحم ص 147

حلب 4 نفر ملاحم ص 203

حلب 2 نفر صبح و محمد الزام الناصب ج 2 ص 203

حلب 4 نفر یونس بن یوسف وحمید بن قیس بن سحیم بن مدرک بن علی بن حرب بن صالح بن میمون دلائل الامامه ص317

ص: 194

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

و مهدی بن هند ابن عطارد ومسلم بن هوامرد (هوار مرد نسخه)

حلوان(1) 2 نفر ملاحم ص203

حلوان (هلوان) 2نفر ماهان (ماهان) بن كثیر و ابراهیم بن محمد دلائل الامامه ص319

حله 2 نفر محمد و على الزام الناصب ج 2 ص 204

حمص 2 نفر ملاحم ص 147

حمص (2) 2 نفر جعفر الزام الناصب ج2 ص203

حمیر(3) 2 نفر مالک و ناصر الزام الناصب ج 2 ص 201

حمیم 3 نفر ملاحم ص 148

حنانه(4) 1 نفر ملاحم ص 147

حیره 1 نفر ملاحم ص203

حیره (5) 1 نفر بكر بن عبدالله بن عبدالواحد دلائل الامامه ص319

خراسان 1 نفر درید ملاحم ص 146

خراسان 2 نفر تکیه و مسنون الزام الناصب ج2 ص202

خرشان (6) 2 نفر تكیه و مسنون نوائب الدهور ج2 ص 120

ص: 195

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

خط (1) 2 نفر عزیز و مبارک الزام الناصب ج 2 ص 201

خلاط (2) 2 نفر محمد و جعفر الزام الناصب ج 2 ص 203

خلاط 1 نفر وهب بن خربند بن سروین دلائل الامامه ص316

خمری(3) 1 نفر ملاحم ص 147

خونج (خونخ)(4) 2 نفر محروز و نوح الزام الناصب ج 2 ص 201

خوی 1 نفر ملاحم ص 147

خیبر 1 نفر ملاحم ص203

خیبر (جیزه خ) 1 نفر سیمان بن داود دلائل الامامه ص318

دامغان 1 نفر ملاحم ص 147

دستر(5) 2 نفر احمد و هلال الزام الناصب ج2 ص202

دکار 1 نفر ملاحم ص 148

دمشق 4 نفر ملاحم ص 147

دمشق 4 نفر ملاحم ص203

دمشق 2 نفر داود و عبدالرحمن الزام الناصب ج 2 ص203

دمشق 3 نفر نوح بن جریر (جریر) و شعیب بن موسی و حجر بن عبدالله الفزاری دلائل الامامه ص 317

دمیاط 1 نفر ملاحم ص 148 و ص203

ص: 196

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

دمیاط (1) 1 نفر على بن زائده دلائل الامامه ص 318

دنیا 1نفر شعیب الزام الناصب ج 2 ص203

دورق 1 نفر ملاحم ص 146

دورق (2)عبدالغفور الزام الناصب ج2 ص202

دیار (3) شعیب نوائب الدهور ج2 ص 120

دیر 1 نفر ملاحم ص 148

دینور(4) 2 نفر عبدالله و عبد الصمد ملاحم ص 146

ذهاب (5)1 نفر حسین نوائب الدهور ج2 ص 120

رابعه 2 نفر عیاض بن عاصم بن سمره بن جحش و ملیح بن سعد (أسعد نسخه) دلائل الامامه ص317

رافقه(6) 2 نفر ملاحم ص203

راس العین 1 نفر ملاحم ص 147

ربذه 1 نفر ملاحم ص203

ربذه (7)حماد بن محمد بن نصیر دلائل الامامه ص 318

ص: 197

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

رقه(1) 1نفر ملاحم ص 147

رقه 3 نفر ملاحم ص203

رقه (برقه) 3 نفر احمد بن سلیمان بن سلیم و نوفل بن عمر و اشعث بن مالک دلائل الامامه ص317

رمله 1 نفر ملاحم ص 147

رمله(2) 1 نفر طلیق و موسی نوائب الدهور ج2 ص 120

رمیله 1 نفر طلیق و موسی الزام الناصب ج2 ص203

رها 1 نفر ملاحم ص203

رها(3) 1 نفر کامل بن عفیر دلائل الامامه ص317

رهاط(4) 1 نفر جعفر نوائب الدهور ج 2 ص 116

ری 7 نفر ملاحم ص203

ری 1 نفر مجمع الزام ج 2 ص203

ری 7 نفر اسرائیل القطان و علی بن جعفر بن حرزاد و عثمان بن على بن درخت و مسکان بن جبله (جیل) بن مقاتل وكردین بن شیبان و حمدان بن کر و سلیمان بن الدیلمی دلائل ص315

ص: 198

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

ریدار(1) 1 نفر طلحه بن سعید (سعد) بن بهرام دلائل الامامه ص318

زبید (2) 1 نفر ملاحم ص 148

زبیده 1 نفر ملاحم ص203

زناط 1 نفر جعفر الزام ج 2 ص 201

زوراء 3 نفر عبدالمطلب ، احمد وعبدالله الزام الناصب ج 2 ص202

زوراء (3) 10 نفر ملاحم ص147

زین (زید)(4) 3 نفرمحمد و حسن و فهد الزام الناصب ج 2 ص 201

ساده(5)1 نفر صلیب و سعدان و شبیب الزام الناصب ج2 ص203

ساوه (6) 1 نفر ملاحم ص 147

سبزوار 3 نفر ملاحم ص203

سجار(7) 2 نفر آبان و علی نوائب الدهور ج 2 ص 119

سجستان 3 نفر ملاحم ص203

سجستان 3 نفر خلیل بن نصر من أهل زنج و ترکی بن شبه وابراهیم بن علی دلائل الامامه ص315

سحار(8) 2 نفر ابان و علی الزام الناصب ج 2 ص 202

ص: 199

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

سرات 1نفر ملاحم ص 147

سراف 3 نفر اسلم الكوسج البزاز من سكنة باغ و خالد بن سعید بن کریم الدهقان و كلیب الشاهد من دانشاه دلائل الامامه ص314

سرخس 2 نفر ناجیه و حفص نوائب الدهور ج 2 ص 120

سرخیس(1) 1 نفر ملاحم ص 147

سر من رأى 2 نفر مرائی و عامر ملاحم ص202

سعداوه(2) 3 نفر احمد و یحیی و فلاح الزام الناصب ج 2 ص 201

سلماس 1 نفرملاحم ص 147

سلماس (3) 1 نفر هارون الزام الناصب ج2 ص203

سلیمیه(4) 5 نفر ملاحم ص203

سمرقند 1 نفر ملاحم ص 147

سمرقند 2 نفر على و مجاهد الزام الناصب ج 2 ص 202

سمندر 4 نفر ملاحم ص 203

سمیساط

(سمیاط )(5) 1 نفر موسی بن زرقان دلائل الامامه ص117

ص: 200

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

سن(1) 2 نفر مقداد و هود نوائب الدهور ج 2 ص 116

سنجار(2) 2 نفر محمدالزام الناصب ج 2 ص 202

سنجار 4 نفر ملاحم ص203

سنجار 4 نفرعبدالله بن زریق و سمیم سحیم بن مطر وهبة الله ابن زریق بن صدقه، هبل بن کامل دلائل الامامه ص317

سنجار 2 نفر ابان و على الامام المهدی للقزوینی

سند (3)1 نفر عبدالرحمن الزام الناصب ج 2 ص 201

سند 2 نفر سیاب بن عباس بن محمد ونضر بن منصور یعرف بناقشت دلائل الامامه ص 320

سندرا 4 نفر خور بن طرخان و سعید بن على و شاه بن بزرج و حرب بن جمیل دلائل الامامه ص316

سوراء(4) 1 نفر ملاحم ص147

سوریه (5) 1 نفر ملاحم ص147

ص: 201

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

سوس (1) 2 نفر شیبان و عبدالوهاب نوائب الدهور ج2 ص 119

سوس الاقصی(2) 5 نفر ملاحم ص 148

سهم (3) 2 نفر جعفر الزام الناصب ج 2 ص 202

سیار(4) 3 نفر ملاحم ص 147

سیراف (5)2 نفر شداد و شدید ملاحم ص 146

سیراف 4 نفر خالد و مالک و حوقل وابراهیم الزام الناصب ج 2 ص 201

سیراف (شیراز) 1 نفر حسین بن علوان دلائل الامامه ص 320

سیلان (6)3 نفر نوح و حسن و جعفر الزام الناصب ج 2 ص 202

شاخ 1 نفرملاحم ص 147

شام 2 نفرملاحم ص 202

شام 2 نفرابراهیم بن الصباح و یوسف بن صریا (حربا)، پس یوسف عطار است از اهل دمشق و ابراهیم قصاب است از قریه صدیقان دلائل ص 314

شام 1 نفر علقمة بن ابراهیم دلائل الامامه ص319

ص: 202

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

شام 12 نفر حدیقة الشیعة ص755

شر خیس(1) 2 نفر ناجیه و حفص الزام ج 2 ص 202

شوبا 1 نفر عسیر الزام الناصب ج 2 ص 203

شوبک(2) 1 نفر عمیر نوائب الدهور ج2 ص120

شوری (شوی) 1 نفرلقیط بن فرات دلائل الامامه ج 2 ص316

شیراز 1 نفر عبدالوهاب الزام الناصب ج 2 ص 201

شیراز 3 نفر حفص و یعقوب و على ملاحم ص147

شیراز (سیراف) 1 نفر حسین بن علوان دلائل الامامه ص 320

شیراز (3) 4 نفر عبدالله وصالح وجعفر و ابراهیم نوائب الدهور ج 2 ص 116

شیران 4 نفر عبدالله وصالح وجعفر وابراهیم الزام الناصب ج 2 ص 201

شیروان 1 نفر ملاحم ص 148

شیرز(4) 1 نفر عبدالوهاب نوائب الدهور ج 2 ص 116

صامغان(5) 2 نفر ملاحم ص 202

صانعان(6) 2 نفر احمد بن عمر الخیاط من سكنة بزیع وعلی بن عبدالصمد التاجر من سكنة النجارین دلائل الامامه ص314

ص: 203

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

صریح 1 نفر ملاحم ص 147

صنعاء (1) 2 نفر ملاحم ص203

صنعاء 2 نفر فیاض بن ضرار بن ثروان و میسرة میسرة بن غندر بن المبارک (المبارکی) دلائل الامامه ص 318

صنعاء 4 نفر جبرئیل وحمزة ویحیی و سمیع الزام الناصب ج 2 ص 201

صور (2) 1 نفر ملاحم ص 148

صیداء (3) 1 نفر ملاحم ص 147

ضغار 2 نفر یحیی و احمد الزام الناصب ج 2 ص 201

ضیعه 3 نفر زید و علی و موسی الزام الناصب ج 2 ص 203 وكذا فی نوائج 2 ص 120

ضیف(4) عالم و سهیل الزام الناصب ج 2 ص202

طائف 1 نفر ملاحم ص 148

طائف 3 نفر على وسبا و زکریا الزام الناصب ج 2 ص 201

طائف الیمین 1 نفر هلال الزام الناصب ج 2 ص202

طالقان 24 نفر ملاحم ص147 و ص202

ص: 204

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

طالقان 24 نفر صالح، جعفر، یحیی ، هود، فالح ، داود، جمیل ، فضیل، عیسی ، جابر ، خالد، علوان، عبدالله ، ایوب، ملاعب ، عمر ، عبدالعزیز ، لقمان ، سعد ، قبضه ، مهاجر، عبدون، عبدالرحمن، على الزام الناصب ج 2 ص 202

طالقانی 24 نفر المعروف بابن الرازی الجبلی(1)و عبدالله بن عمیر و ابراهیم بن عمر وسهل بن رزق الله وجبریل الحداد و علی بن ابی علی الرواف و عبادة بن ممهور و محمد بن جیهار و زکریا بن حبه و بهرام بن سرح و جمیل بن عامر بن خالد و خالد (2)وكثیر مولی جریر و عبدالله بن قرط بن سلام و فزارة بن بهرام و معاذ بن سالم بن جلید التمار و حمید بن ابراهیم بن جمعة الغزال و عقبة دلائل الامامه ص314

ص: 205

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

بن وفر ابن الربیع وحمزة بن العباس بن جناده من دار الرزق و كائن بن حنیذ الصائغ و علقمة بن مدرک و مروان بن جمیل بن ورقا و ظهور مولی زرارة بن ابراهیم وجمهور بن الحسین الزجاج و ریاش بن سعید بن نعیم

الطاهی 2 نفر الجاب (الحباب) بن سعید و صالح بن طیفور دلائل الامامه ص319

طبرستان 4 نفر ملاحم ص203

طبرستان 4 نفر حرشام بن کردم و بهرام بن على و عباس بن هاشم و عبدالله بن یحیى دلائل الامامه ص315

طبریه(1) 1 نفر فلیح الزام الناصب ج 2 ص 203

طبریه 1 نفر معاذ بن معاذ دلائل الامامه ص317

طبریه 1 نفر ملاحم ص 203

طرابلس 2 نفر ملاحم ص203

طرطوس 3 نفر ملاحم ص 147

طنجه 1 نفر ملاحم ص 147

طواس الشرقی 1نفر ملاحم ص 202

ص: 206

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

طوس 5 نفر ملاحم ص 202

طوس 4 نفر شهمرد (سه مرد) بن حمران و موسی بن مهدی و سلیمان بن طلیق از واد و واد جای قبر رضا رضا است و علی بن سندی صیرفی دلائل الامامة ص314

طی 1 نفر ملاحم ص203

عاره(1) 1 نفر مالک الزام الناصب ج 2 ص 201

عامر 1 نفر ملاحم ص 148

عانه 1 نفر ملاحم ص 147

عبادان 3 نفر ملاحم ص 147

عبادان 10 نفر حمزه و شیبان و قاسم و جعفر و عمرو وعامر و عبدالمهیمن و عبدالوارث و محمد و احمد الزام الناصب ج2 ص203

عدن 1 نفر ملاحم ص 147

عدن 2 نفرعون و موسی الزام الناصب ج 2 ص 201

عرار 1 نفر ملاحم ص 147

عرفات 1 نفر ملاحم ص 148

عرفه 1 نفرالزام الناصب ج2 ص203

عسقلان 1 نفر ملاحم ص 148

ص: 207

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

عسقلان(1) 5 نفر محمد ، یوسف، عمر، فهد : هارون الزام ج 2 ص 203

عسکر مکرم 1 نفر ملاحم ص 146

عسکر مکرم(2) 2 نفرطیب و میمون الزام الناصب ج 2 ص 202

عقر(3) 1 نفر احمد الزام الناصب ج 2 ص 201

عکا (عکه) 2 نفر ملاحم ص 148

عكبرا (4) 1 نفر دلائل ص319

عکبرا 1 نفر زایدة بن هبه دلائل الامامه ص319

عكه (عکا)(5) 2 نفر مروان و سعد نوائب ج 2 ص 120

علالی 1 نفر ملاحم ص 148

عماره (6) 1 نفر مالک نوائب الدهور ج2 ص118

عمان 2 نفر محمد و حسن ملاحم ص 146

عمان 6 نفر محمد، صالح، داود، هواشب، کوش یونس نوائب ج 2 ص 118 سطر 9

عنزه(عنیره) 1 نفر عمیر الزام الناصب ج2 ص203

ص: 208

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

غرر (غور)(1) 8 نفر محج بن خربوذو شاهد بن بندار و داود بن جریر و خالد بن عیسی وزیاد بن صالح و موسی بن داود و عرف الطویل و یرکرد (برکود)دلائل الامامه ص315

غزه 1 نفر ملاحم ص 148

غور 8 نفر در غرر گذشت

فاراب(2) 2 نفر ملاحم ص 202

فارس 1 نفر ملاحم ص 147 و ص203

فارقین 1 نفر ملاحم ص 147

فاریاب(نعاریات) 2 نفر شاهویه بن حمزه و علی بن کلثوم من سكنة تدعى باب الجبل دلائل الامامه ص314

فرغانه(3) 1 نفر ملاحم ص 202

فسطاط (4) 4 نفر ملاحم ص 148 و 203

فسطاط 4 نفر احمد ، عبد الله ، یونس، طاهر (ظاهر) الزام ج 2 ص 203

فسطاط 4 نفر نصر بن حواس و علی بن دلائل الامامه ص318

ص: 209

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

موسی الفزاری و ابراهیم بن صفیر و یحیی بن نعیم

فلسطین 1 نفر ملاحم ص203

فلسطین 1 نفر سوید بن یحیى دلائل الامامه ص317

قادسیة 1 نفر ملاحم ص147

قادسیه 1 نفر حصین الزام الناصب ج 2 ص 202

قاشان (1) 2 نفر عبدالله و عبیدالله الزام الناصب ج 2 ص 201

قالی قلا(2) 2 نفر ملاحم ص203

قبج 1 نفر ملاحم ص 147

قبرص 2 نفر ملاحم ص 148 و 203

قراح(3) 1 نفر ملاحم ص 147

قرمیس (4)1 نفر ملاحم ص 148

قزوین 2 نفر ملاحم ص 147

قزوین 8 نفر هارون ، عبدالله ، جعفر ، صالح،عمر ، لیث، علی و محمد الزام الناصب ج 2 ص 202

قسوان 2 نفر ملاحم ص 148

قصر 1 نفر ملحم ص 147

قصور 1 نفر ملاحم 147

قطیف 1 نفرملاحم ص 148

ص: 210

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

قلزم(1) 2 نفر مرجئه ( رحبه ) بن عمرو و شبیب بن عبدالله دلائل الامامه ص 319

قلقیلا(2) 1 نفر ملاحم ص 147

قم 1 نفر یعقوب الزام الناصب ج 2 ص 202

قم 10 نفر اسمهای ایشان طبق اسمهای اهل بیت رسول خدا است ملاحم ص 146

قم 18 نفر ملاحم ص 203

قم 18 نفر غسان بن محمد عتبان (غسان) وعلى بن احمد بن بقرة (برة) بن نعیم بن یعقوب بن بلا و عمران بن خالد بن کلیب وسهل بن علی بن صاعد وعبدالعظیم بن عبدالله بن الشاه و حسکه بن هاشم بن الدایه والاخوص بن محمد بن اسماعیل بن نعیم بن طریف وبلبل بن مالک بن سعد بن طلحة بن جعفر بن احمد بن جریر و موسی بن عمران بن لاحق و عباس بن بقر (زعر)بن سلیم و حوید بن بشیر و مروان دلائل ص 316

ص: 211

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذکر مصدر

بن علابة بن جریر المعروف بابن رأس الزق و صفر بن اسحاق بن ابراهیم و کامل بن هشام. مؤلف گوید این تعداد (14) نفر بیش نیست مگر گفته شود ممکن است در بعض جاها (واو) عطف (بن شده) مثلا بلبل بن مالک وسعد بن طلحه بوده و او را (بن) خواندند و ممکن است گفته شود نسخه ناقصی داشته چنانچه نسخه مطبوع با خطی که در کتابخانه آیة الله مرعشی موجود است نواقص زیادی دارد و حال آنکه خود نسخه خطی هم ناقص است. والله العالم .

قندیل (1)(قندایل) 1 نفر عمرو بن فروه دلائل الامامه ص 319

قورص (2) 1نفر ملاحم ص 148

قوص(3) 1 نفر ملاحم ص 148

ص: 212

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذکر مصدر

قومس(1) 2 نفر محمود بن محمد بن ابی الشعب وعلی بن حمویه بن صدقه من قریة خرقان دلائل الامامه ص 316

قومس 2 نفر رباب بن الجلد (جلدود) وخلیل بن سید دلائل الامامه ص 318

قومیس(2) 2 نفر ملاحم ص 203

قیروان 1 نفرملاحم ص 148

قیروان 2 نفر علی بن موسی بن شیخ وعنبره بن قرطه دلائل الامامه ص 318

قیموت(3) 1 نفر ملاحم ص 148

کازرون 1 نفر ملاحم ص 147

کازرون 3 نفر عمر ومعمر و یونس الزام الناصب ج 2 ص 202

کاشان در قاشان گذشت

كبش (4) 1 نفر فهد (محمد نسخه) الزام الناصب ج 2 ص 201

کراز 1 نفر ملاحم ص 148

کربلا 3 نفر حسین و حسین و حسن الزام الناصب ج 2 ص 204

کرخ 1 نفر عبدالله ملاحم ص 146

کرخا بغداد 1 نفر قاسم الزام الناصب ج 2 ص 202

کرد 1 نفر عون الزام الناصب ج 2 ص 203

ص: 213

اسم البلا عدد افراد اسم افراد ذکر مصدر

کرمان 1 نفر ملاحم ص 203

کوثی 1 نفر ملاحم ص 203

کوئی ربا(1) 1 نفر حفص بن مروان دلائل الامامه ص 319

کوره(2) 1 نفر ابراهیم الزام الناصب ج 2 ص 201

کوفه 4 نفر ملاحم ص 147

کوفه 14 نفر ربیعه بن على بن صالح و تمیم بن الیاس بن اسد والعضرم بن عیسی و مطرف بن عمر الكندی و هارون بن صالح بن میثم (عثیم) ووكایا بن سعد ومحمد بن روایه و حرب بن عبدالله بن ساسان و قودة الاعلم وخالد بن عبدالقدوس وابراهیم بن مسعود بن عبدالحمید و بکر بن خالد واحمد بن ریحان بن حارث وغوث (غرث) الأعرابی

کیدر 2 نفر ملاحم ص 203

گرگان در جرجان گذشت

لنجویه (3) کوثر نوائب الدهور ج 2 ص 118

ص: 214

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذکر مصدر

لونجه 1 نفر کوثر الزام النواصب ج 2 ص 201

لیان 1 نفر ملاحم ص 203

مازن 1 نفر عبدالکریم بن غند (غندر) دلائل الامامه ص 318

مثقه 1 نفر هارون الزام الناصب ج 2 ص 201

محله 1 نفر ملاحم ص 148

مدائن 8 نفر محمد، احمد، پسران منذر و تیمور ( میمون ) بن حرث و معاذ بن علی بن عامر بن عبدالرحمان بن معروف بن عبدالله و حرسی بن سعید و زهیر بن طلحه و نصر و منصور دلائل الامامه ص 319

مداغه(مراغه) 1 نفر صدقه الزام الناصب ج 2 ص 202

مدینه 1 نفر ملاحم ص 203

مدینه 10 نفر ملاحم ص 148

مدینه 10 نفر على ، حمزه ، جعفر ، عباس، طاهر ، حسن، حسین ، قاسم، ابراهیم ، محمد ، حمزه بن طاهر و شرحبیل بن جمیل الزام الناصب ج 2 ص 201

مراد 1 نفر ملاحم ص 147

مراغه 3 نفر ملاحم ص 147

مراغه صدقه نوائب الدهور ج 2 ص 119

مرج(عرج) 1 نفر داود ملاحم ص 146

مرقون 2 نفر بشر و شعیب الزام الناصب ج 2 ص 202

ص: 215

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذکر مصدر

مرقیه (1) 2 نفر بشر و شعیب نوائب الدهور ج 2 ص 119

مرو 10 نفر ملاحم ص 148

مرو 12 نفر ملاحم ص 202

مرو 1نفر حذیفه الزام الناصب ج 2 ص 202

مرو 12 نفر بندار بن خلیل عطار و محمد بن عمر الصیدانی و عریب بن عبدالله بن کامل و مولی قحطب (قحطبه ) و سعد الر ومی و صالح بن رجال و معاذ بن هانی و کردوس الازدی و دهیم بن جابر بن حمید و طاشف بن على قاجانی (قاجانی) و قرعان بن سوید و جابر بن على الاحمر و خوشب بن جریر دلائل الامامه ص 314

مرو الروذ2 نفر ملاحم ص 203

معاده(2) 14 نفر سوید ، احمد ، محمد ، حسن، یعقوب ، حسین ، عبدالله ، عبدالقدیم ، نعیم ، علی، خیان (حیان) ظاهر، تغلب وكثیر الزام الناصب ج 2 ص 203

مغلثایا 1 نفر ملاحم ص 147

ص: 216

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذکر مصدر

مکه 4 نفر ملاحم ص 148

مکه 4 نفر عمرو ، ابراهیم ، محمد ، عبدالله عبدالکریم بن غند ( غندر) الزام الناصب ج 2 ص 201

ملزن(1) (مازن) 1 نفر دلائل الامامه ص 318

ممد (همد)(2) 2 نفر على ، صالح الزام الناصب ج 2 ص 201

مملوكان 2 نفر عبد و ناصح الزام الناصب ج 2 ص 204

منار جرد(3) 1 نفر ملاحم ص 147

منصوریه 2 نفر عبدالرحمن و ملاعب الزام الناصب ج 2 ص 204

موالى الانبیاء 4 نفر صباح، صباح، میمون و هود الزام الناصب ج 2 ص 204

موالی اهل البیت 3 نفر عبدالله ، مخنف و براک الزام الناصب ج 2 ص 204

موصل 1 نفر ملاحم ص 147

موصل 1 نفر سلیمان بن صبیح من القریة الحدیثة دلائل الامامه ص 317

موصل 2 نفر هارون و فهد الزام الناصب ج 2 ص 202

موطه 1 نفر معشر الزام الناصب ج 2 ص 203

موقان 1 نفر عبید بن محمد بن ماجور دلائل الامامه ص 316

مولیان (مولیار) 1 نفر حیدر بن ابراهیم دلائل الامامه ص 319

مهجمه(4) 3 نفر محمد وعمر و مالک الزام الناصب ج 2 ص 201

نجف 2 نفر محمد وجعفر الزام الناصب ج 2 ص 204

نسور 1 نفر ملاحم ص 147

ص: 217

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذکر مصدر

نصیبین 1نفر ملاحم ص 147

نصيبين 2 نفر احمد و علی الزام الناصب ج 2 ص 202

نصيبين 2 نفر داود بن محق و حامد دلائل الامامه ص 317

صاحب البواری

نوبه 2 نفر واصل وفاضل الزام الناصب ج 2 ص 202

نهاوند 1 نفر عبدالرزاق ملاحم ص 146

نیزبان 4 نفر ملاحم 202

نیسابور 17 نفر ملاحم 203

نیسابور 18نفر سمعان بن فاخر ، ابو لبابه بن مدرک، ابراهيم بن يوسف القصير مالک بن حرب بن سکین ، زرود بن سوکن ، یحیی بن خالد ، معاذ بن جبرئیل ، احمد بن عمر بن زفر ، عیسی بن موسی السواق، یزیدبن درست، محمد بن حماد بن شیث ، جعفر بن طرفان علان ماهويه ، ابو مریم، عمر بن عمیر بن مطرف ، بلیل بن .. هايد بن هومر ديار.

مؤلف گوید: این تعداد هم ناقصی دارد یا واو عطفی در بین افتاده یا نسخه ناقص است والله العالم دلائل الامامه ص 315

ص: 218

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذکر مصدر

نیشابور همان نیسابور است

نیل 1 نفر ملاحم ص 147

نیل1 نفر شاکر بن عبده دلائل الامامه ص 319

وادی القری 1 نفر ملاحم ص 203

واسط 3 نفر ملاحم ص 147

واسط 1 نفر ملاحم ص 203

وهان(1) 1 نفر حسین الزام الناصب ج 2 ص 203

هجر 1 نفر موسی و عباس ملاحم 148

هجر(2) موسی عباسی نوائب الدهور ج 2 ص 116

هجر 1نفر عبدالقدوس الزام الناصب ج 2 ص 201

هرات 1 نفر ملاحم ص 147

هرات 1 نفر نهروش نوائب الدهور ج 2 ص 120

هرات 12 نفر ملاحم ص 203

هرات 12 نفر سعید بن عثمان الوراق ، ماسح (سحر) بن عبدالله بن نبيل (نيل) والمعروف بغلام (بعلام) الکندی سمعان القصاب ، هارون بن عمران ، صالح بن جرير، المبارک بن معمر بن خالد عبدالاعلى بن ابراهيم بن عبده دلائل الامامه ص 315

ص: 219

اسم البلاد عدد افرد اسم افراد ذکر مصدر

نزل بن حزم ، صالح بن نعيم، ورام (آدم) بن على، خالد القوانس (القواس)

هراش 1 نفر نهروش الزام الناصب ج 2 ص 203

هلوان در حلوان گذشت

همد(همدان) 2 نفر علی و صالح الزام الناصب ج 2 ص 201

همدان 3 نفر جعفر ، اسحاق ، موسی

همدان 3 نفر ملاحم ص 146

همدان 3 نفر ملاحم ص 203

همدان 4 نفر هارون بن عمران بن خالد، طیفور بن محمد بن طيفور ، ابان بن محمدبن ضحاک، عتاب بن مالک بن جمهور دلائل الامامه ص 315

هونین 3 نفر عبدالسلام و فارس وكليب نوائب الدهور ج 2 ص 116

هویقین(1) 3 نفر عبدالسلام وفارس وكليب الزام الناصب ج 2 ص 201

یافا(2) 1 نفر صالح بن هارون دلائل الامامه ص 318

یخشب 1 نفر ملاحم ص 206

یلمورق 2 نفر باد صبا (صنا) بن سعد بن السحير (سحر) واحمد بن حمید بن سوار دلائل الامامه ص 317

یمامه 1 نفر ملاحم ص 148

ص: 220

اسم البلاد عدد افراد اسم افراد ذكر مصدر

يماميه 2 نفر ظافر وجميل الزام الناصب ج 2 ص 203

یمن 14 نفر جبير ، حويش، مالک ، کعب، احمد، شیبان ، عامر ، عمار فهد ، عاصم ، حجرش ، کلثوم جابر و محمد الزام الناصب ج 2 ص 203

و دیدی که قرآن کهنه شده و چیزی در آن زیاد کردند که در آن نبود و از روی هوا و هوس توجیه کردند؛

و دیدی دین وارونه شده مثل ظرف آب که وارونه شده بود؛

و دیدی اهل باطل بلند پروازی کردند بر اهل حق؛

و دیدی بدی و شر ظاهر شده و نهی از آن نمی شود و عاملش را معذور می دانند؛

و دیدی فسق ظاهر گشته و مردها به مردها اکتفاء می کنند و زنها به زنها؛

و دیدی مؤمن ساکت است قولش قبول نمی شود؛

و دیدی فاسق دروغ می گوید و کسی دروغ و تهمتش را رد نمی کند؛

و دیدی کوچک بزرگان را حقیر می شمارد؛

و دیدی قطع رحمها شده؛

و دیدی هر کسی را به کار بد نسبت دهند خندان شود و سخن گوینده را رد نکند؛

و دیدی که پسر بچه مثل زنان عمل کند؛

و دیدی که زنها با زنها جفت شوند؛

و دیدی که ثناء و مدح (از روی چاپلوسی) زیاد گشته ؛

و دیدی که مرد مال خود را در غیر راه خدا خرج کند؛

و نهی نکنند او را و جلوگیری نکنند از او ؛

و دیدی که ناظر و نگاه کننده به خدا پناه می برد از آنچه می بیند که مؤمن در آن به سختی افتاده؛

و دیدی که همسایه اذیت می کند همسایه خود را بدون هیچ مانعی؛

ص: 222

و دیدی که کافر خوشحال است از آنچه در مؤمن می بیند و شاد است از آنچه که از فساد در زمین می بیند؛

و دیدی که شراب علنی خورده می شود و اجتماع می کنند بر آن کسانی که از خدا نمی ترسند؛

و دیدی که امر کننده به معروف ذلیل و خوار است؛

و دیدی فاسق در چیزهائی که خدا آن را دوست ندارد قوی و ستایش کرده می شود؛

و دیدی که اهل آیات (قرآنی) خوارند و هر کس هم ایشان را دوست دارد خوار است؛

و دیدی که راه خیر بسته شده و راه شر و بدی باز است؛

و دیدی که خانه خدا معطل است و امر به ترکش می شود

و دیدی که مرد می گوید آنچه را عمل نمی کند؛

و دیدی که مردان برای استفاده مردان خود را فربه می کنند و زنها برای زنها؛

و دیدی که معیشت مرد از دبرش و معیشت زن از فرجش می باشد؛

و دیدی که زنها برای خود مجلس می گیرند چنانچه مردها مجلس می گیرند؛

و دیدی که در فرزندان عباس کارهای زنانگی آشکار شود و خضاب را ظاهر سازند و سر خود را شانه زنند چنانچه زن برای شوهرش شانه زند؛

(تا آنجا که فرمود) و صاحب مال عزیز تر باشد از مؤمن و رباظاهر شود و عیب ندانند و زنها بر دادن زنا ستایش شوند؛

ص: 223

و دیدی که زن برای نکاح مردان با شوهر خود همکاری کند؛

و دیدی که بیشتر مردم و بهترین خانواده ها کسی باشد که زنها را بر فسقشان کمک کند؛

و دیدی که مؤمن محزون و حقیر و ذلیل باشد؛

و دیدی که بدعتها و زنا علنی شود؛

و دیدی که مردم به شهادت نا حق اعتماد کنند؛

و دیدی که دین به رأی باشد و کتاب خدا و احکامش معطل شود ( و عمل به آن نشود )؛

و دیدی که مؤمن قدرت ندارد بر انکار کارهای بد مگر به قلبش ( یعنی قلبا انکار می کند زبانا نمی تواند )؛

و دیدی که مال بسیاری در راه سخط و غضب خدا صرف می شود؛

و دیدی که استاندارها اهل كفر را مقرب خود می کنند و اهل خیر را دور می سازند ؛

و دیدی که حکام در حکم رشوه می گیرند؛

و دیدی که حکومت قباله شده برای کسی که پول زیاد می دهد؛

و دیدی که خویشاوندان محرم را نکاح کنند و به همانها اکتفا کنند؛

و دیدی که مرد به تهمت و گمان کشته می شود و در باره استفاده از مرد غیرت ورزی شود و جان و مال خود را صرف و بذل او کند؛

و دیدی که مرد برای آمیزش با زنان مورد سرزنش قرار گیرد؛

و دیدی که مرد از کسب زنش که از زنا بدست آورده نان می خورد و با علم به آن او را نگاه می دارد (و طلاقش نمی دهد)؛

و دیدی که زن بر شوهرش غالب می شود و کارهائی را که شوهر

ص: 224

نمی خواهد انجام می دهد و مصرف شوهر می کند؛

و دیدی که مرد زن و کنیز خود را کرایه می دهد و راضی می شود به خوراکی و آشامیدنی پستی؛

و دیدی که قسم به خدا بناحق زیاد شود و قماربازی علنی شود و خرید و فروش شراب ( مسكر ) علنی شود و مانعی هم نداشته باشد؛

و دیدی که زنان خود را به کفار ببخشند؛

و دیدی که اسباب لهو و لعب و ساز ظاهر و علنی گشته مرور به آن می شود و احدی کسی را منع نکند و جرأت بر منعش هم نباشد (و اگر کسی منع کند همه می گویند آقا اسلامی شده )؛

و دیدی که شخص شریف را خوار و ذلیل کند کسی که قدرت دارد و مردم از شرش می ترسند؛

و دیدی که نزدیکترین مردم به حکومت کسی است که به دشنام دادن ما اهل بیت مدح و ستایش شود؛

و دیدی که هر کس ما را دوست دارد او را مزور و دروغگو دانند و شهادتش را قبول نکنند؛

و دیدی که حرف زور و ناحق مورد رقابت شود (و همه او را دوست داشته باشند )؛

و دیدی که شنیدن قرآن بر مردم سنگین آید، ولی شنیدن باطل آسان شود؛

و دیدی که همسایه همسایه اش را اکرام می کند از ترس زبانش؛

و دیدی که حدود خدا معطل مانده و مردم به هوای نفس نسبت به حدود عمل می کنند ( مثلا در زنا چهار عادل باید شهادت بدهند که همه

ص: 225

در آن واحد دیدیم مثل میل در سرمه دان اگر به غیر از این عمل شود به هوای نفس عمل شده و خدا از جاری کردن این حد بیزار است)؛

و دیدی که مسجدها را زینت کنند(1)؛

و دیدی که راستگوترین مردم نزد مردم کسی است که از روی دروغ افتراء زند؛

و دیدی که شر و سخن چینی آشکار گردد؛

و دیدی که ظلم و ستم فاش و علنی شده؛

و دیدی که غیبت ( و پشت سر مؤمن حرف ناپسند گفتن) را سخن خوشمزه و نمکین شمارند و مردم همدیگر را مژده و بشارت دهند؛

و دیدی که حج و جنگ را طلب می کنند برای غیر خدا ؛

و دیدی که سلطان برای خاطر کافری مؤمن را خوار و ذلیل گرداند؛

و دیدی که خرابی بر آبادانی بلندی جسته ؛

و دیدی که مرد معیشتش از کم فروشی است؛

و دیدی که خونریزی را سبک شمارند؛

و دیدی که مرد طلب ریاست می کند برای غرض دنیوی ؛ و خود را به

ص: 226

بد زبانی مشهور می کند تا از او بترسند و کارها را به او واگذار کنند؛

و دیدی که نماز را سبک شمارند؛

و دیدی که شخص مال زیادی پیدا کرده و از روزی که مالک شده زکاتش را نداده ( بلکه خمسش را هم نداده )؛

و دیدی که میت را نبش قبر کرده اذیتش کنند و کفنش را بفروشند (و حال آنکه حرمت هتک مرده مؤمن بیشتر از زنده است)؛

و دیدی که هرج ( یعنی کشتار) زیاد شده؛

و دیدی که مرد در روز بانشئه است و شب را صبح می کند در حال مستی و اهمیت نمی دهد به آنچه مردم در آن واقع شده اند (از تنگ دستی و بدبختی)؛

و دیدی که با حیوانات نکاح کنند؛

و دیدی که حیوانات همدیگر را بدرند؛

و دیدی که مرد به نماز خانه اش برود و چون برگردد لباس نداشته باشد؛

و دیدی که قلب مردم قساوت گرفته اشک از چشمانشان نیاید و ذکر بر آنها سنگین آید؛

دو دیدی که سحت ( حرام ) علنی شده و مردم در آن رغبت دارند؛

و دیدی که نمازگزار نماز می خواند که مردم ببینند؛

و دیدی که شخص فقیه فقه را برای غیر دین طلب می کند برای دنیا و ریاست طلب می کند؛

ص: 227

و دیدی که مردم با کسی هستند که غلبه دارد؛

و دیدی که هر کس طلب حلال میکند مذمت می شود و او را سرزنش می کنند؛

و هر کس حرام را طلبید او را مدحش کنند و بزرگش شمارند؛

و دیدی در حرم خدا (مکه) و حرم رسول الله ( مدينه ) کارهائی می شود که خدا دوست ندارد و منع نکند ایشان را احدی و حائل نشود کسی بین ایشان و عمل قبیح که انجام میدهند؛

و دیدی که آلت لهو و لعب در دو حرم (مکه و مدینه ) علنی شده ؛

و دیدی که شخص به پاره ای از حق تکلم کرد و امر به معروف و نهی از منکر نمود پس نصیحت کننده ای به خیال خود نصیحت کند و بگوید این کلام از تو برداشته شده ( آنقدر وضع بد باشد که نتوان حق را گفت وعلى فرضی هم کسی بگوید بر او بترسند و نصیحتش کنند که ای بنده خدا حرف نزن جاسوسان داخلی زیاد است می ترسیم مبتلا شوی نعوذ بالله من شر ذلك الزمان )؛

و دیدی که مردم ( در کارهای بد) بهم نگاه کنند و به اهل شرور اقتدا کنند؛

و دیدی که راه خیر بسته شده احدی تردد نکند؛

و دیدی که به مرده استهزاء کنند و احدی فزع نکند و غمگین نگردد؛

و دیدی که در هر سال بدعتها و بدیهای تازه آمده بیش از سال گذشته ؛

و دیدی که مردم و مجالس متابعت نکنند مگر اغنياء را؛

ص: 228

و دیدی که محتاج را چیزی بدهند و به او بخندند و برای غیر خدا کمکش کنند؛

و دیدی که آیات آسمانی را (مثل باد سرخ و خورشید گرفتن و سنگباران شدن و حرکت نمودن کوهها از جای خود و مارهای پردار باریدن را) اهمیت ندهند و از آن نترسند؛

و دیدی که مردم مثل حیوانات روی هم می جهند و احدی از ترس مردم انکار نکند کار زشت را؛

و دیدی که مردی مال زیادی را در غير طاعت خدا انفاق میکند و در راه و طاعت خدا از مال کم هم دریغ دارد؛

و دیدی عاق والدين علنی شده و به پدر و مادر به نظر حقارت نگاه میکند و در نظر فرزندشان از همه کس خوار و ذلیل ترند و فرزند خوشحال است که به پدر و مادرش افترا بندند؛

و دیدی که زنها بر حکومت غالب شده و هر کاری را قبضه کنند و کاری پیش نرود جز آنچه دلبخواه ایشان باشد؛

و دیدی که پسر به پدر خود افترا زند و پدر و مادرش را نفرین کند و به مرگشان خوشحال شود؛

و دیدی که اگر یک روز بر مردی بگذرد که در آن روز گناه بزرگی نکرده مانند زنایا کم فروشی یا مرتكب حرامی یا آشامیدن شراب مسکری غمناک و گرفته باشد و گمان کند که روزش هدر رفته و عمرش تلف شده؛

و دیدی که سلطان خوراکیها را احتکار کرده؛

و دیدی که اموال ذوي القربی (حق سادات) در راه باطل تقسیم شود

ص: 229

و به آن قمار بازی کنند و شراب بنوشند؛

و دیدی که به خمر (شراب) مداوا کنند و برای مریض توصیف نمایند و بواسطه آن طلب شفا کنند(1)

و دیدی که همه مردم در ترک امر به معروف و نهی از منکر مساوی باشند (نه خوبها امر به معروف کنند و نه بدها)؛

و دیدی که پرچم منافقین و اهل نفاق بلند و بر پا باشد و پرچم اهل حق حرکت نداشته باشد؛

و دیدی که اذان و نماز پولی باشد (بدون پول اذان نگویند و نماز جماعت نخوانند)؛

و دیدی که مساجد پر باشد از کسانی که از خدا نمی ترسند ، جمع شدند برای غیبت کردن و خوردن گوشت اهل حق و شراب را برای هم توصیف کنند؛

و دیدی که شخص مست بی عقل برای مردم نماز جماعت بخواند و مستی او را ایراد نگیرند و چون مست گردد گرامیش دارند و از او تقيه کنند و بترسند و مؤاخذه اش نکنند و معذورش دارند؛

و دیدی که هرکس اموال یتیمان را بخورد او را ستایش کنند و مرد صالحش دانند؛

و دیدی که قاضيها بخلاف آنچه خدا دستور داده قضاوت کنند؛

و دیدی که حکومتها خائنین را امین خود دانند برای طمع ؛

و دیدی که میراث را حکومتها بدست مردم فاسق و جرأت دار نسبت

ص: 230

بخدا سپرده اند (چیزی بعنوان رشوه) از ایشان می گیرند و آنها را رها می کنند که هرچه بخواهند (نسبت به آن اموال) بجا آورند؛

و دیدی که روی منبرها امر به تقوی می شود ولی گوینده عمل نمی کند به آنچه امر می کند؛

و دیدی که وقت نماز را سبک شمارند؛

و دیدی که صدقه را به سفارش دهند برای خدا ندهند برای طلب مردم بدهند؛

و دیدی که همت مردم شکم و فرجشان باشد ، باکی نداشته باشند چه می خورند (حرام باشد یا حلال) و چه نکاح می کنند؛

و دیدی که دنیا به مردم رو آورده (بواسطه پول زیاد مست شده اند هرچه میل دارند بجا آورند مطابق دین باشد یا نباشد)؛

و دیدی که علامتهای حق کهنه شده پس برحذر باش و نجات را از خدا بطلب و بدانکه مردم در سخط خدای عزوجل هستند و ایشان را مهلت داده برای امری که نسبت به ایشان اراده دارد «إِنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ لِيَزْدَادُوا إِثْمًا» مهلت دادن ایشان بواسطه آن است که گناهشان زیاد شود) پس مترقب و منتظر باش و جدیت کن که خدا تو را بر خلاف ایشان ببیند ، پس اگر عذاب خدا رسید و تو در بین ایشان باشی زودتر به رحمت خدا رسیده ای واگر بتأخیر افتادی آنها مبتلا شده اند و تو نجات یافته ای از آنچه آنها عمل می کردند از بی باکی نسبت به خدا و بدانکه خداوند اجر نیکوکاران را ضایع نگرداند و رحمت خدا هم نزدیک به نیکوکاران است .

ص: 231

چنانچه در الزام الناصب ج 2 ص 150 و مکارم الاخلاق ص 527 حضرت رسول صلی الله علیه و آله به ابن مسعود فرمود: اگر کسی در آن زمان گرگ باشد (فبها) والا گرگها او را خواهند خورد.

24 - بقية الله 39 - ج وار الكنس (ستاره های سیاه پنهان)

25 - بقية الأنبياء

26 - بقية پرهیزکاران 40 - حاشر

27 - بلد الامین 41۔ حامد

28 - بنده یزدان 42 - حجاب الله

29 - پرویز باب 43 - حجة الله

30- بهرام 44 - حق (جاء الحق)

31- تالي يوسف بن قزعلی 45 - حمد

32 - تأیید 46 - خاتم اصفياء

33 - تمام (یعنی بی عیب) 47 - خاتم اوصیاء

34 - ثائر (خونخواه) 48 - خاتمة الائمه

35 - جابر 49 - خازن

36- جعفر 50- خجسته

37 - جمعه 51 - خداشناس

38- جنب الله 52- خسرو

ص: 234

53 - خلف 67 - سدرة المنتهی

54 - خلف صالح 68 - سروش ایزد

55 - خليفة الله 69 - سلطان مأمول

56 - خليفه پرهیزکاران 70- سناء

57 - خلیل 71 - سید

58 - خنس (ستاره های سیاره) 72 - شريد (فراری) 73- شماطيل

59 - دابة الأرض 74 - صاحب

60 - داعی 75 - صاحب الامر

61 - راهنما 76 - صاحب الدار

62 - رب الارض 77 - صاحب دولت بیضاء

63 - رجل 78 - صاحب دولت زهراء

64 - زند افریس 79 - صاحب رجعت

65 - ساعت 80- صاحب زمان

66 - سبیل 81- صاحب عصر

ص: 235

96 - عبدالله

97- عدل

98 - عزت

99 - عصر

100 - عین الله

101- غایب

102 - غاية الطالبين

103 - غاية القصوى

104 - غريم

105 - غلام

106 - غلیل

107 - غوث

108- غوث الفقراء

109- غیب

110 - فتح

82- صاحب غیبت

83 - صاحب کره بيضاء

84 - صاحب ناحیه

85- صالح

86- صبح مسفر

87 - صدق

88 - صراط

89- صمصام اکبر

90 - ضحی

91 - ضياء

92 - طالب ارث

93 - طريدا

94 - عاقبة الدار (عقبة الدار)

95 - عالم

ص: 236

111 - فجر 125 - قطب

112 - فرج اعظم 126 - قوت

113 - فرج مؤمنان 127 - قیامه

114 - فرخنده 128 - قیم زمان

115 - فردوس اکبر 129 - كائر (خروج کند و انتقام گیرد)

116 - فقيه 130 - کار

117 - فيذمرا (غایب از پدر و مادر) 131 - كاشف الغطاء

118 - فيروز 132 - کمال

119 - قائم 133 - کلمه حق

120 - قائم زمان 134 - کوکما

121 - قابض 135 -کیقباد (عادل)

122 - قاتل کفره 136 - لسان صدق

123 - قاطع 137 -لنديطارا

124- قسط 138 - لواء اعظم

ص: 237

139 - ماء معین 154 - مصباح

140 - ماشع 155 - مضطر

141 - مأمور 156 - مظهر الفضايح

142 - مؤمل 157 - مفرج اعظم

143 - مأمول 158 - مفضل

144 - مبلى السرائر 159 - مقتصر

145 - مبتدی الآيات 160- مقدره

146 - مجازی باعمال 161 - من لم يجعل الله له شبيها

147 ۔ مجدد

148 - محسن 162 - منان

149 - محمد صلی الله علیه و اله 163 - منتصر

150 - مخبر بما يعلن 164 - منتظر

151 - مدبر 165 منتقم

152 - مسیح زمان 166 - منصور

153 - مشيد 167 - منعم

ص: 238

168 - منية الصابرینا 182 - نور اتقياء

169 - موتور 183 - نور اصفياء

170 - موعود 184 - نهار

171 - مهدی 185 - نية الصابرین

172 - مهمید الاخر 186 - وارث

173- میزان الحق 187 - واقيذ (غایب)

174 - ناحیه مقدسه 188 - وتر

175 - ناخواه زند افریس 189 - وجه الله

176 - ناطق 190 - ولي الله

177 - ناقور 191 - وهول (وهوه -ل)

178 - نجم 192 - هادی

179 - نفس 193 - يد الباسطه

180 - نور 194 - یعسوب الدين

181 - نور آل محمد صلی الله علیه و آله 195 - یمین

ص: 239

بدله فلعنة الله عليه والسلام عليك ايها الامام العادل ورحمة الله وبركاته(1)

رگهای او جمع شده بود کشید(1)

رسالت پناه خواهد بود و این شهر را بنا کرد.

و به روایت دیگر برای خراب کردن کعبه آمد چشمانش بیرون افتاد و بعد از آن توبه کرد و خدا او را شفا داد و کعبه را جامه پوشانید و به مدینه آمد و کاغذی نوشت و در آنجا اقرار کرد به نبوت آن حضرت و ایمان به وی آورد و پیروزی طلبید و آن کاغذ را به وی داد و وصیت نمود که دست به دست این کاغذ را به آن حضرت برسانند تا آخر آن کاغذ به آن حضرت داده شد و آن حضرت آنرا دعای خیر کرد(1)

مجلس کرد همه در حماقت مثل او بودند و سر به زیر انداختند و دم نزدند، عمر برخاست و به خدمت حضرت امیر المؤمنين علیه السلام آمد و گفت یا امیرالمؤمنین به فریاد من برس و حل این مسئله بکن ...، پس حضرت فرمودند این سهل است ، في الحال شتری از بیت المال آوردند و داخل آن شتران کرد، تسع (نه یک) آن دو نفر (شتر ) بود(1) به یک شریک داد شانزده نفر ماند ، ثلث آن که شش بود به یک شریک داده ده نفر ماند نصف هیجده که نه نفر بود به یک شریک دیگر داد، یکی ماند آن را به بیت المال فرستاد حضار مجلس همگی و عمر گفتند يا أبا الحسن مباد روزی که تو میان ما نباشی(2)

هم نمی خرند(1)

و اول کسی بود که لشگر بر مسلمانان فرستاد مثل ضحاک بن قیس را با سه هزار کس و زیاد بن أبیه را با صد و بیست و پنج هزار کس و بسر بن ارطات را با چهار هزار کس به اطراف جهان فرستاد که هر کس شيعه باشد بکشند؛

و اول کسی بود که سعی ما بین صفا و مروه را سواره کرد؛

و اول کسی بود از سلاطین اسلام که شرب خمر کرد؛

و اول کسی بود که در مجلس او ساز نواختند؛

و اول کسی بود که میل به خوردن گل کرد و آن را حلال می دانست؛

و اول کسی بود که تشبیه به اکاسره و فراعنه نمود؛ .

واول کسی بود که جلاد مقرر کرد؛

و اول کسی بود که بت فروخت و بت فروشی را تجارت نام نهاد و امر کرد بتان ساختند و به هند و سایر بلاد می بردند و می فروختند و در عوض متاع می آوردند؛

و اول کسی بود که از سلاطین اسلام زندان ساخت و در مسجد مقصوره محراب ساخت ؛

ص: 247

و اول کسی بود که ریش تراشید و شارب گذاشت و از بدعت آن ملعون است که اهل روم ریش می زنند؛

و اول کسی بود که استلحاق ( ملحق کردن) بیگانه به خود و زیاد بن آبیه را برادر خواند؛

و اول کسی بود که مسجد پیغمبر صلی الله علیه و آله کند و از اساس اول بزرگتر کرد و از آجر ساخت و منبر را بزرگ کرد؛

و اول کسی بود که مرتدان صحابه را مقرر کرد احادیث در مذمت امیرالمؤمنین علی علیه السلام وضع و جعل کنند، مثل سمرة بن جندب و ابو هریره و ان و براء بن عازب و زید بن ارقم و غیره.

گویند روزی زری (پولی) فرستاد نزد ابو هریره که حدیثی طرح کن برای من تا اهل شام مرا اعتبار کنند، او بر منبر رفت و گفت شنیدم از رسول خدا صلی الله علیه و آله که فرمود معاویه خالوی مؤمنان است ، بعد از چند روز ابو هریره باشریکش سبزی از طائف آوردند در ایام منی بفروشند سبزی کساد بود کسی نمی خرید ابو هریره حدیثی جعل کرد که پیغمبر صلی الله علیه و آله در روزیکه فتح مکه نمود این سبزی را تعریف نمود و فرمود:

ص: 248

هر کس این سبزی را بخرد یا بخورد در آن شفا و برکت است مردم که این را شنیدند آن سبزی ها را به قیمت اعلا خریدند.

ابو هريره حصه و بهره به شریکش نداد ، این خبر به معاویه رسید، آدم فرستاد که خدا بینی تو را به خاک بمالد ای ملحد دروغگو کی پیغمبر این سبزی را تعریف کرد؟ ابو هريره جواب فرستاد همان روزیکه معاویه را خالوی مؤمنین ساخت ( یعنی اگر این دروغ است همان حدیثی که تو را خال مؤمنین قرار داد آنهم دروغ است )(1)

حضرت فرمود: حصه آن دو دختر دو ثلث مال است که چهار صد اشرفی می شود.

سپس فرمود: مادر برادرت زنده است ؟ زن گفت: بلی، حضرت فرمود: سدس (شش یک ) مال که صد اشرفی باشد حصه مادر است.

باز حضرت فرمود: از برادرت زوجه ای مانده است ؟ زن گفت: بلی، حضرت فرمود: حصه زوجه ثمن (هشت یک) است که هفتاد و پنج اشرفی باشد.

باز حضرت فرمود: دوازده برادر بالغ هست ؟ زن گفت : بلی، حضرت فرمود: دوازده حصه هر برادر دو اشرفی است و حصه و سهم تو یک اشرفی است پس تو حق خود را گرفته ای برو آن زن رفت و حضرت سوار شد.

مؤلف گوید: مرحوم مجلسی رحمه الله فرموده در این مقام اگر چه آن حضرت در بديهه اعجاز فرمود لكن محمول بر تقیه است و تقسیم این بطریق سنیها است که شریح قاضی در کوفه کرده بود و حضرت او را معزول ساخته بود ولی بعد از هفتاد و پنج روز به سبب لجاج و الحاح

ص: 250

مردمان که او را می خواستند و می گفتند عمر او را نصب کرده و عول و تعصيب را(1)

در ارث قرار داده و ما سنت او را بر هم نمی زنیم آن حضرت لاعلاج دید که فتنه می شود او را منصوب کرد(2)

خاتون دختر وهب بن عبد مناف بن زهرة بن کلاب است.

دایه آن حضرت حلیمه سعدیه است.

مربی آن حضرت ام ایمن است.

برادر رضاعی آن حضرت عثمان بن مظعون که قبر او در خارج مدينه است که توهم کرده اند عثمان بن عفان است.

تولد آن حضرت بعد از هفت سال از سلطنت کسری انوشیروان عادل بن قباد از ملوک ساسانیان عجم است، و انوشیروان در هفت اقلیم دنیا تسلط داشت و پادشاه روم و شام و هند و چین و عرب او را اطاعت می کردند و دار الملک او مداین بود و آن حضرت فرمود : (أنا ولدت في زمن الملك العادل) من در زمان پادشاه عادل بدنیا آمده ام و او را عادل ياد کرده هر چند مجوس بود و صیت عدالت او از مشرق تا مغرب رسیده و حق تعالی او را بسبب كفرش مؤاخذه نخواهد کرد چنانچه حاتم طائی را به سبب سخاوتش عذاب نمی کند.

بعثت آن حضرت در شب دوشنبه 27 رجب واقع شد در سن چهل سالگی .

ص: 252

و آن حضرت قبل از بعثت نبی و پیغمبر بود بر ذات مقدس خود و هیچ خدا را عبادت نکرد مگر به طریقه مرضیه خود.

و اینکه اکثر اهل سنت و نواصب و خوارج بر آنند که به شریعت حضرت نوح علیه السلام بوده .

و بعضی گویند که به شریعت حضرت عیسی بوده اصلی ندارد و سخنان سفها و احمقانست.

و آن حضرت مبعوث بود بر کافه خلائق و بعضی گویند آن حضرت مبعوث بود بر ملائکه و این قول نزد فقير قوی است، و در ایام نبوت آن حضرت 13 سال در مکه تشریف داشت و 10 سال در مدینه.

جبرئیل 24 هزار مرتبه بر آن حضرت نازل شد و از حضرت صادق علیه السلام روایت شده که حضرت رسول را خداوند صدو بیست مرتبه به آسمان برده و هر مرتبه آن حضرت را در باب ولایت و امامت امیرالمؤمنین و سایر ائمه طاهرین علیهم السلام زیاده از سایر فرائض تأكيد و مبالغه نموده(1)

ص: 253

4- أمرني ربي بسد الأبواب إلا باب علی علیه السلام

5 - الصديقون ثلاثة : مؤمن آل ياسين ومؤمن آل فرعون وأفضلهم على عله السلام

6- من سره أن یحیی حیوتی ويموت مماتی فاليتول من بعدی على علیه السلام

7- نادي المنادي يوم القيامة : يا محمد نعم الأب أبوك ابراهيم ونعم الأخ على علیه السلام

8- لكل نبي وصي و وارث و وصیی ووارثی علی علیه السلام

9 - اللهم لا تمتنی حتی یرینی وجه على علیه السلام

10 - خلقت من شجرة واحدة أنا و على علیه السلام

11 - أعلم أمتي من بعدي على علیه السلام

12 - زينوا مجالسكم بذكر على علیه السلام

13 - أقضى امتي على علیه السلام

14 - انا المنذر والهادي من بعدي على علیه السلام

15 - براءة من النار حب علی علیه السلام

16- من کنت مولاه فمولاه على علیه السلام

17 - لم یکن لفاطمة كفو لو لم يخلق الله علیا علیه السلام

18 - أوصي من آمن بي وصدقني بولاية على علیه السلام.

19 - أولكم ورود على الحوض أولكم اسلام وهو على علیه السلام.

20- لا يجوز على الصراط احد الا ببراة في ولاية على علیه السلام

21 - لا يبلغ عتى الا علیه السلام

22 - أشقى الأولين والآخرین قاتل على علیه السلام

ص: 256

23 - ان الله يباهي الملائکه بعلي علیه السلام

24 - على الفاروق بين الجنة والنار .

25 - على الصديق الأكبر.

26 - علی کفه وكفي في العدل سواء.

27 - على أخي في الدنيا والآخرة.

28 - على خير البشر من شك فيه فقد كفر .

29 - على باب حطة من دخله كان مؤمنا.

30- على أمام البررة وقاتل الفجرة منصور من نصره مخذول من خذله .

31- على امام المتقین و امیر المؤمنين وقائد الغر المحجلين .

32- علی منی بمنزلة هارون من موسی.

33- على حقه على الأمة كحق الوالد على ولده .

34 - على مع القرآن والقرآن مع على .

35 - على وشیعته هم الفائزون.

36 - على باب علمی و مبين لامتی ما ارسلت به.

37 - على حبه ایمان و بغضه نفاق .

38 - على قسيم الجنة والنار .

39 - على مثله في الناس كمثل قل هو الله احد في القرآن.

40 - علی حبیب بین خلیلین بینی وبین ابراهیم

41 - على من فارقه فقد فارقنی و من فارقني فقد فارق الله .

42 - على مني وأنا منه وهو ولى كل مؤمن بعدی .

43 - على احب خلق الله إلى الله ورسوله .

44 - على ذكره عبادة والنظر إلى وجهه عبادة .

ص: 257

45 - على حبه حسنة لا تضر معها سيئة .

46 - علی بمنزلة الكعبة.

47 - علی منی مثل رأسي من بدنی.

48 - لكل شيء جواز وجواز الصراط حب علی بن ابیطالب.

و در جامع الصغیر سیوطی و کنوز الحقائق در حاشیه آن دارد که پیغمبر صلی الله علیه و آله فرمود:

على اصلی و جعفر فرعی.

على اقضانا.

على امام البررة وقاتل الفجرة منصور من نصره مخذول من خذله .

على باب حطة من دخل منه كان مؤمنا ومن خرج منه كان كافرا.

على خبر البشر فمن أبى فقد کفر.

علی صاحب حوضي يوم القيامة.

على عيبة علمی.

على ملا ایمانا الى مشاشه.

على مع القرآن والقرآن مع علي لن يفترقا حتى یردا على الحوض.

علی منی بمنزلة رأسي من بدنی.

منی بمنزلة هارون من موسی الا انه لا نبی بعدی .

على مني وأنا من على ولا يؤدی عني الا أنا أو على .

علی مولا من کنت مولاه.

على وشیعته هم الفائزون يوم القيامة .

على يزهر في الجنة ككوكب الصبح لأهل الدنيا .

على يظهر في الجنة ككوكب الصبح لأهل الدنيا .

ص: 258

على يعسوب الدين والمال يعسوب المنافقين .

على يقضي دینی

جميع خسته و بیمار بهر سیم و زرند

دوای علتشان هست شربت دینار

خورند از سر جرئت حرام از غفلت

نمیکنند لبی تر به آب استغفار

زروی ذوق چنان می خورند مال حراما

که اشتران علف سبز را به وقت بهار

به گوششان نشود آشنا حکایت مرگ

اگرکنی به شب و روز نزدشان تکرار

نمی شوند به مردن از آن جهت راضی

که کرده اند عمارت در این شکسته حصار

بهوش باش مرو از پسی هوا و هوس

بیا و گوهر ایمان خویش محکم دار

که دیونفس توهمدست گشته با ابليس

که از کف توربایند این در شهوار

سرت به افسر عزت بلند کی گردد

زسر برون نکنی تا علاقه دستار

محل أمن مدان این جهان فانی را

برون فرست متاعت از این شکسته حصار

چه مرغ خانه مقیم زمین چرا شده ای

اسیر خاک مذلت توخویش را مگذار

ترا پریدن باقدسیان بود ممکن

بیا و رشته غفلت زبال خود بردار

ص: 260

شود گشوده به رویت دری زخلوت انس

اگر مراقبه سازی شعار و ذکر دثار

خشوع و نیت اخلاص روح اعمال است

عمل چه دور شد از روح طاعتش مشمار

ریاء وسمعه بود زهر در مزاج عمل

بیا و یک سر مو زین دو در عمل مگذار

به غیر یاد خدا هرچه در دلت گذرد

مرض شمار تو آن را و ناتمام عیار

اسیر کاکل و زلف بتان مکن خود را

که روزگار شود بر تو تیره چون شب تار

زدیده تا بتوانی بگیر گوهر اشک

که روز حشر بود این متاع را بازار

زکشتزار جهان قانعم به دانه اشک

مرا به دانه خال بتان نباشد کار

نشسته بر سر راهت اجل سنان بر کف

ببر پناه به دار الأمان استغفار

اگرچه در چمن دهر از کشاکش چرخ

چه خاک راه شدم پایکوب هر خس و خار

زمهر یک سروگردن بلندتر گشتم

زدم به سر چوگل مهر حیدر کرار

به تاج مهر علی سربلند گردیدم

زآسمان گذرد گرسرم عجب مشمار

ص: 261

زذوق مهر علی آمده به چرخ افلاک

زبهر او شده سرگرم ثابت و سیار

محبتش نه همین واجب است بر انسان

شده محبت او فرض بر جبال وبحار

زمهر او چه عقیق یمن بود معروف

برند دست به دستش زگرمی بازار

علی که خواند رسول خداش خیر بشر

در او کسیکه شک آورد گشت از کفار(1)

نماز و روزه و حج کسی نشد مقبول

مگر به مهر علی وائمه اطهار

به غیر تیغ کسش آب در گلو نکند اما

شود چه دشمن شوریده بخت او بیمار

دلی که نیست در او مهر مرتضی، قلب است

شود به مهر علی نقد دل تمام عیار

على است صاحب بدر(2) آنکه در میانه جیش

چه ماه بدر بد و دیگران نجوم صغار

على است قاتل عمرو كه آن دلیر کزخونش

گرفت مذهب اسلام دست و پا بنگار

ص: 262

به نور علم على محو گشت ظلمت جهل

به آب تیغ علی شد زمین دل گلزار

شدی سیاه رخ منکران خرق فلك(1)

اگر شدی به دم تیغ او سپهر دچار

على است عرش مکانی که بهر بت شکنی

به دوش عرش نشان نبی گرفت قرار(2)

نمود مدح علی را به «هل أتی» رحمن

چه کرد از سر اخلاص نان خود ایثار

چه داد از سر اخلاص خاتم خود را(3)

نهاد بر سر او تاج «انما» غفار

دلیل اگرطلبی بر امامتش یک دم

به چشم دل بنگر بر حدیث یوم الدار(4)

ص: 263

حدیث منزله(1) را ورد خویشتن میساز

که میکند دل اهل نفاق را افکار

بود امام به حکم حدیث روز غدیر

بدین حدیث نمایند خاص و عام اقرار

نبی چه وارد خم گشت بر سر منبر

خلیفه کردعلی را به گفته جبار

نهاد بر سر او تاج وال من والاه

گرفت از همه امتان خود اقرار

ولیک آنکه بأصبحت تهنیت کردی

نمود از پس اقرار خویشتن انکار

على است آنکه خدا نفس مصطفی خواندش(2)

جدا نکرد زهم این دو نفس را جبار

ز اتحاد نگنجد میانشان مویی

میان این دو برادر کجاست جای سه یار

علی که مظهريتلوه شاهد آمده است

به غیر او توکسی را امام خود مشمار

ص: 264

على است هادی(1) هر قوم و ثانی ثقلین(2)

قدم برون زطریق هدایتش مگذار

علی به قول نبی هست چون سفينة نوح(3)

به دامنش چه زنی دست ، خوف غرق مدار

بگیر دامن حیدر که آیه تطهیر(4)

گواه پاکی دامان اوست بیگفتار

بود امام من آن کس که در زمان رسول

همیشه بود امیر مهاجر و انصار

نه آن خلاف شعار آنکه حضرت نبوی

نمود بر سر ایشان اسامه را سردار

بود امام من آن سروری که در خیبر

نبی نمود ثنایش به خوشترین گفتار

ص: 265

علم چه داد به دست علی رسول خدای(1)

شدند مضطرب از بیم ضربتش كفار

شکسته گشت زیک حملهاش عساکر کفر

ز تیغ او بنمودند همچو تیر فرار

به دستیاری توفیق در زخیبر کند

چنانچه کاه برون آورند از دیوار

دری که بودگران بر چهل نفر افکند

چهل گزش به پی سر به قوت جبار

بود امام رسولی که خواند در موسم

به امر حضرت باری برائت برکفار

نه آنکه حضرت جبریل بر زمین آورد

برات عزلش از نزد عالم الأسرار

بود خليفه حق آنکه در تمامی عمر

زحق(2)جدا نشد و حق از او نکرد کنار

بود امام من آن آفتاب برج شرف

که کرد از سر اعجاز رد شمس دوبار

ص: 266

سخن چه کرد به اخلاص باعلى خورشید

ربود گوی تفاخر زثابت و سیار

کسیکه گفت سلونی سزد امامت را

نه آنکه کرد به «لولا» به جهل خود اقرار

امام اهل معارف کسی تواند بود

که کرد تربیتش مصطفی به دوش وکنار

همیشه کرد زعلم لدنیش تعلیم

بدو سپرد علوم ظواهر واسرار

نمود نام علی را در مدینه علم

که تاغلط نکند ابلهی دراز دیوار

به شهر علم ترا حاجتی اگر باشد

بگیر راه درش را وکج مرو زینهار

بود امام مرا بس علی و اولادش

مرا به این و به آن نیست غیر لعنت کار

مرا به سر نبود جز هوای خاک نجف

به مصر و شام و صفاهان مرا نباشد کار

شدم به یاری حق سالها مقیم نجف

که شاید شود آن خاک پاک قبر و مزار

ولیک عاقبت از جور دشمنان کردم

از آن زمین مقدس به اضطرار فرار

به حق جاه محمد صلی الله علیه و آله به آبروی علی علیه السلام

مرا رسان به نجف ای اله جنت و نار

ص: 267

اگر چه جمع بود خاطرم به مهر علی علیه السلام

اگر به هند بمیرم وگربه ملک تتار

هر آن کسی که به مهر علی بود معروف

یقین کنند از او منکر و نکیر فرار

کسیکه چشم شفاعت زمرتضی دارد

به گوش او نرسد غیر مژده از غفار

زبهر دشمن حیدر بود بنای جحيم

به دوستان علی دوزخش نباشد کار

گراتفاق به مهرعلی نمودندی

نمی نمود خدا خلق بهر مردم نار

چه حصر کردن فضل علی میسر نیست

سخن بس است دگر کن به عجز خود اقرار

کسیکه دم زند از فضل بی نهایت او

چه مرغکی است که از بحرتر کند منقار

حدیث فضل على علیه السلام را تمام نتوان کرد

اگر مداد(1) شود ابحر وقلم اشجار

گمان مکن که در این گفتگو بود اغراق

چنین به ما خبر آمد زاحمد مختار

ص: 268

برادری کن و شخص صالح و شایسته را برای صلاحش دوست بدار و فاسق را برای دینت مدارا کن و قلبا او را دشمن بدار و با عمل خود از او جدائی جو تا تو هم مثل او نباشی و از نشستن در راهها دوری کن و با کسیکه عقل و علم ندارد مجادله نکن و در معیشتت اقتصاد را رعایت کن و در عبادتت میانه رو باش و آنچه را طاقت داری ادامه بده و ملازم سکوت باش تا سالم بمانی و کارهای خوب را مقدم بدار تا غنیمت بری و خیر و خوب را طلب کن تا بدانی و در هر حال ذکر خدا کن و بر کو چکان خود رحم کن و بر بزرگان خود احترام کن و طعامی را نخور مگر آنکه قدری از آن را صدقه بدهی و بر تو باد به روزه گرفتن که آن زکات بدن است و سپریست برای صاحبش و با نفس خود جهاد کن (که هر چه می خواهد به آن ندهی) و از همنشین خود در حذر باش (که مبادا جاسوس باشد) و از دشمنت دوری کن و بر تو باد به مجالس ذکر، و دعاء و زیاد کن که من چیزیرا از تو دریغ نداشتم و این وقت فراق است بین من و بین تو ... تا آخر وصیت(1)

نمی کند یا از ترس خدا یا از ترس مردم(1)

و دوری کن از بخیل که او تو را در وقت حاجت ذلیل می کند.

و دوری کن از احمق و نادان که او می خواهد به تو نفع بدهد ضرر می زند.

و دوری کن از کسیکه قطع رحم کرده که او را در کتاب خدا یافتم ملعون است(1)

و لذت بردن را پشت سر انداخته اند و طاعت خدای خودشان را مقدم داشته اند و نگاه به راه خیر و به دوستی دوستان خدا نموده اند و ایشان را دوست داشته اند و متابعت ایشان کرده اند.

پس خود را به منزله کسی قرار ده که یک ساعتی آمده اند به این منزل و ساعت دیگر از این منزل کوچ خواهند کرد، یا بمنزله كسی قرار ده که در خواب مال زیادی را دیده و خوشحال شده وقتی از خواب بیدار می شود می بیند چیزی در دست ندارد... الخ(1)

می باشی؟

و اگر می دانی هر چه در راه خدا انفاق کنی خدا جایش را پر می کند پس چرا بخل می ورزی ؟

و اگر میدانی که معصیت خدا عقاب دارد، پس چرا معصیت می کنی ؟

و اگر می دانی مرگ حق است ، پس این همه خوشحالی چیست ؟

و اگر میدانی تمام اعمالت بر خدا عرضه می شود، پس مکر و حیله چرا می کنی؟

و اگر میدانی شیطان دشمن تو است ، پس چرا غافل هستی؟

و اگر میدانی عبور بر صراط حق است پس جب و خودنمائی چرا؟

واگر می دانی هر چه به سر بشر می رسد از قضا و قدر خدا است ، پس چرا محزون هستی ؟ ( خدا که بدی بنده اش را نخواسته ).

و اگر میدانی دنیا فانی است و از بین می رود چرا به آن میل داری ؟(1)

أيضا از آن حضرت منقول است که فرمود: حکیمی هشتصد فرسخ به دنبال حکمی رفت برای هفت کلمه، وقتی به هم رسیدند پرسید : چه چیز از آسمان بالاتر است ؟ چه چیز از زمین وسعتش بیشتر است؟ چه چیز از دریا بزرگتر است؟ چه چیز از سنگ سفت تر است؟ چه چیز از آتش سوزنده تر است؟ چه چیز از زمهریر سردتر است؟ و چه چیز از کوههای بلند سنگین تر است؟

در جواب فرمود: حق بلندتر از آسمان است و به عدالت رفتار کردن

ص: 274

از زمین وسعتش بیشتر است و غنای نفس از دریا بزرگتر است و قلب کافر از سنگ سفت تر است و حریص جری از آتش سوزنده تر است و از رحمت خدا مأیوس شدن از زمهریر سردتر است و بهتان به کسیکه بری است ( یعنی مثلا زنا نکرده بگویند زنا کرده ) . این از کوههای بلند سنگین تر است(1)

و از کلمات آن حضرت آن که فرمود: سه چیز است که هر کس به آن عمل کرد به مطلوب دنیا و آخرتش می رسد: یکی آنکه به خدا بچسبد ، دیگر آنکه به مقدرات خدا راضی باشد، سوم آنکه به خدا گمان خوب داشته باشد.

و سه چیز است که موجب محبت می شود: دینداری و فروتنی و بخشش داشتن.

و سه چیز است که موجب دشمنی می شود : دو روئی و ستم کردن و به خود بالیدن.

و سه چیز است که اگر در کسی باشد ، منافق است اگر چه روزه بگیرد و نماز بخواند: یکی آنکه هر چه می گوید دروغ می گوید، دوم کسیکه اگر وعده کند خلاف کند، سوم کسیکه اگر امینش دانی خیانت کند.

و فرمود: اهل هر شهری از سه کس بی نیاز نیست: فقیهی که عالم و با ورع باشد و پادشاهی که اهل خیر و مطاع باشد و طبیبی که دانا و مورد وثوق باشد.

و فرمود: دنیا زندان مؤمن است و صبر قلعه مؤمن است و بهشت جا

ص: 275

و منزل مؤمن است و دنیا بهشت کافر است و قبر زندان کافر است و جهنم منزل و مأوای کافر است.

و فرمود: یک عالم بهتر از هزار عابد است و هزار زاهدو هزار مجهد ( یعنی کسیکه جدیت در عبادت دارد )(1)

و به حضرت گفته شد: چگونه صبح کردی ؟ فرمود: صبح کردم در حالیکه عمرم دارد کم می شود و عملم محفوظ است (هر چه کردم خدا می داند) و مرگ هم گردن گیر ما است و آتش جهنم هم پشت سر ما است و نمی دانیم چه عملی با ما خواهد شد.

و فرمود: بیاید بر مردم زمانیکه عافیت ده جزء باشد نه جزء آن در کناره گیری از مردم است و یک جزء آن سکوت است.

و فرمود: برای بخیل راحتی نیست و برای حسود لذتی نباشد و برای پادشاهان وفائی نیست و برای دروغگو مروتی نیست.

و فرمود: کسیکه بر رزق کم قانع باشد خداوند هم به عمل کم قانع خواهد شد.

و فرمود: برای قلبها اقبالیست و ادباری (گاهی انسان می خواهد همیشه نماز بخواند و گاهی نماز واجبش را با اکراه می خواند) و گاهی قلب نشاط دارد و خوشحال است و گاهی گرفته و سست است آن وقتیکه اقبال دارد بینا و می فهمد و آن وقتیکه ادبار دارد ملول و کند است پس هر وقت اقبال دارد بچسب به کار و آن وقتیکه ادبار دارد کار را رها کن(1)

پشتی زیر سر خود قرار ده و با فقر هم آغوش باش ، و شهوات را رها کن ( هر چه را دلت می خواهد انجام مده) و با هوای نفس مخالفت کن و بدانکه از نظر خدا دور نیستی پس مواظب باش چگونه خواهی بود.

و فرمود: مؤمن به سه چیز محتاج است : توفیقی از طرف خدا و واعظی از نفس خود ( خود انسان باید واعظ خود باشد) و قبول کند نصیحت هر که او را نصیحت می کند(1)

و ملائکه اش بر او درود فرستند تا وقتیکه از جا برخیزد.

و فرمود: دوست داشتن ابرار برای ابرار ثواب است برای ابرار (ابرار یعنی نیکان) و دوست داشتن فجار برای ابرار فضیلتی است برای ابرار و دشمن داشتن فجار برای ابرار زینتی است برای ابرار و دشمن داشتن ابرار برای فجار خاریست برای نجار (فجار یعنی بد کار )(1)

و فرمود: هیچ عزیزی حق را ترک نکند جز آنکه ذلیل شود و هیچ ذلیلی حق را نگیرد جز آنه عزیز شود.

و فرمود: تواضع و فروتنی نعمتی است که بر آن حسد نبرند.

و فرمود: کسی که برادرش را در پنهانی موعظه کند او را زینت داده و کسیکه در ظاهر و پیش مردم موعظه کند او را زشت نموده .

و فرمود: چه قدر زشت است برای مؤمن دنبال چیزی برود که او را ذلیل کند(2)

روزها می بود مشغول صيام

تکه نانی میرسیدش وقت شام

نصف آن شامش بودی نصفی سحور

وزقناعت داشت در دل صد سرور

بر همین منوال حالش می گذشت

نامدی از کوه هرگز سوی دشت

از قضا یک شب نیامد آن رغيف

شد زجوع آن پارسا زار و نحیف

کرد مغرب را ادا و آنگه عشا

دل پر از وسواس و در فکرغذا

بسکه بود از بهر قوتش اضطراب

نه عبادت کرد عابد شب نه خواب

صبح چون شد زان مقام دلپذیر

بهر قوتی آمد آن عابد بزیر

بود یک قریه بقرب آن جبل

خلق آن قریه همه گبر و دغل

عابد آمدبر در گبری ستاد

گبر او را یک دو نان جوبداد

عابد آن نان بستد و شکرش بگفت

وز وصول طعمه اش خاطر شگفت

کرد آهنگ مقام خود دلیر

تاکند افطار برخبز شعیر

ص: 280

در سرای گبر بد گرگین سگی

مانده از جوع استخوانی و رگی

پیش اوگر خط پرگاری کشی

شکل نان بیند بمیرد از خوشی

بر زبان گر بگذرد لفظ خبر

خبز پندارد رود هوشش زسر

سگ دنبال عابد بوگرفت

از پی او رفت و رخت او گرفت

زان دو نان عابد یکی پیشش فکند

پس روان شد تا نیابد زو گزند

سگ بخورد آن نان و از پی آمدش

تا مگر بار دگر آزاردش

عابد آن نان دگر دادش روان

تا که باشد از عذابش در امان

کلب آن دگر را نیز خورد

پس روان گردید دنبال مرد

همچو سایه از پی او میدوید

عف عف میکرد رختش میدرید

گفت عابد چون بدید این ماجرا

من سگی چون تو ندیدم بی حیا

صاحبت غیر از دو نان چیزی نداد

و آن دو نان را بستدی ای کج نهاد

ص: 281

دیگرم از پی دویدن بهر چيست

وينهمه رختم دریدن بهر چیست

سگ به نطق آمد که ای صاحب کمال

بی حیا من نیستم چشمت بمال

هست از وقتیکه بودم من صغیر

مسکنم ویرانه این گبر پیر

گوسفندش را شبانی می کنم

خانه اش را پاسبانی میکنم

گه به من از لطف نانی میدهد

گاه مشت استخوانی می دهد

گه از یادش رود اطعام

در مجاعت تلخ گردد کام من

بگذرد یک هفته ای کاین ناتوان

نه زنان باید نشان نه زاستخوان

بگذرد بسیار برمن صبح و شام

لا أری خبزا ولا ألقى عظام

گاه باشد که این گبر کهن

نان نیابد بهر خود نه بهر من

چونکه بر درگاه او پرورده ام

رو به درگاه دگر ناورده ام

هست کارم بر در این پیر گبر

گاه شکر نعمت او گاه صبر

ص: 282

تو که نامد یک شبی نانت بدست

در بنای صبر تو آمد شکست

از در رزاق بر برتافتي

بر در گبری روان بشتافتی

بهرنانی دوست را بگذاشتی

کرده ای با دشمن او آشتی

خود بده انصاف ای مرگ گزین

بی حیاتر کیست من یا تو ببین

مرد عابد زین سخن مدهوش شد

دست خود بر سر زد و بیهوش شد

ای سگ نفس بهائی یاد گیر

این قناعت از سگ آن گیر پیر

برتوگر از صبر نگشاید دری

از سگ گرگین گبران کمتری(1)

بودم و دیدم بر ابن زیاد

آه چه دیدم که دو چشمم مباد

تازه سری چون سپر آسمان

طلعت خورشید زرویش نهان

بعد زچندی سر آن خیره سر

بد برمختار به روی سپر

بعد که مصعب سرو سردار شد

دستکش او سر مختار شد

در این سر مصعب به تقاضای کار

تا چه کند با تو دگر روزگار

شعر

تا توانی می گریز از یار بد

یار بد بدتر بود از مار بد

ماربد تنها تو را بر جان زند

یار بد برجان و هم ایمان زند

کدام پیغمبر خونش سفید بود؟

حدیث فصد نمودن حضرت عسکری علیه السلام

و مسلمان شدن فطرس نصرانی

قطب راوندی روایت کرده از فطرس و آن مردی بود علم طب خوانده

ص: 284

و گذشته بود از عمر او زیاده از صد سال گفت : من شاگرد بختیشوع طبيب متوکل بودم و او مرا اختیار کرده بود از میان شاگردان خود، پس فرستاد به سوی او حضرت امام حسن عسکری علیه السلام که بفرستد به سوی او مخصوصترین شاگردان خود را که فصد(1) کند او را ، پس بختیشوع اختیار کرد مرا و گفت که : طلب کرده از من امام حسن علیه السلام کسی را که فصد کند او را ، پس برو بنزد او و بدانکه او امروز عالمترین مردم است که در زیر آسمان می باشند، پس بپرهیز از اینکه متعرض شوی او را در چیزی که ترا به آن امر می فرماید ، پس من رفتم به خدمت آن حضرت، پس امر کرد که در حجره ای باشم تا بطلبد مرا.

راوی گفت: در آن وقت که من خدمت آن حضرت رسیدم ساعتش نیک بود برای فصد کردن ، پس طلبید آن حضرت مرا در وقتی که نیکو نبود از برای فصد، پس حاضر کرد طشتی بسیار بزرگ ، پس من رگ أكحل آن حضرت را فصد کردم و پیوسته خون بیرون می آمد تا آن طشت را مملو نمود ، پس فرمود قطع کن جریان خون را، من چنان کردم، پس شست دست خود را و روی آن را بست و مرا برگردانید به همان حجره که مرا در آن جای داده بود و آوردند از برای من طعام گرم و سرد چیز بسیار و ماندم تا وقت عصر ، پس مرا طلبید و فرمود: رگ را بگشا و طلبید آن طشت را ، پس من آن رگ را گشودم خون بیرون آمد تا طشت را مملو کرد، پس امر فرمود تا خون را قطع کنم، پس روی رگ را بست

ص: 285

و مرا برگردانید به حجره، پس شب را به روز آوردم در آنجا چون صبح شد و خورشید ظاهر گردید طلبید مرا و آن طشت را حاضر کرد و فرمود که رگ را بگشا من رگ را گشودم و خون از دست آن حضرت بیرون آمد مانند شیر سفید تا آنکه طشت را پر کرد، پس امر فرمود که خون را قطع کنم و بست روی رگ را و امر فرمود که یک جامه دان و پنجاه دینار برای من آوردند و فرمود این را بگیر و مرا معذور دار و برو، پس من گرفتم آنچه را که عطا فرمود و گفتم: امر می فرماید سید مرا به خدمتی، فرمود: آری امر میکنم تو را به آنکه خوشرفتاری کنی با آنکه رفاقت میکند با تو از دیر عاقول ، پس من رفتم نزد بختیشوع و قصه را برای او نقل کردم، بختیشوع گفت: اتفاق کرده اند حکماء بر آنکه بیشتر مقداری که خون در بدن انسان می باشد هفت من است و این مقدار خونی که تو نقل می کنی اگر از چشمه آبی بیرون آمده بود عجیب بود و عجب تر از آن آمدن خون است مانند شیر ، پس فکر کرد یک ساعتی، پس سه شبانه روز مشغول شد به خواندن کتب تا مگر برای این قصه ذکری پیدا کند در عالم چیزی پیدا نکرد گفت : امروز در میان نصرانیها عالمتری به طب از راهب دیر عاقول نیست، پس نوشت کاغذی برای او و ذکر کرد برای او قصه فصد حضرت را ، پس من کاغذ را بردم برای او ، چون رسیدم به دیر او ، صدا زدم او را از بالای دیر نظر به من کرد و گفت: تو کیستی ؟ گفتم: من شاگرد بختیشوعم گفت: با تو کاغذی است از او ، گفتم : آری ، پس زنبیلی را از بالا پائین کرد من کاغذ را در آن گذاشتم کشید آن را بالا و خواند آن را،

ص: 286

پس همان وقت از دیر فرود آمد و گفت : توئی آنکسی که فصد کردی آن شخص را ؟ گفتم : آری ، گفت : طوبى لأمک، پس سوار شد بر استری و حرکت کرد، پس رسیدیم به سر من رأی در وقتی که یک ثلث از شب باقی مانده بود گفتم: کجا دوست داری بروی خانه استاد مایاخانه آن مرد، گفت: خانه آنشخص، پس رفتیم به در خانه آن حضرت پیش از اذان ، پس گشوده شد در و بیرون آمد به نزد ما خادمی سیاه و گفت : کدام یک از شما دو نفر صاحب دیر عاقول است ؟ راهب گفت: منم فدایت شوم، گفت: فرود آی و به من گفت: تو این استر و استر خودت را حفظ کن تا راهب بیرون آید و گرفت: دست او را و داخل منزل شدند، پس من ایستادم آنجا تا صبح شد و روز بالا آمد آن وقت راهب بیرون آمد در حالی که جامه های خود را که لباس رهبانیت بود از خود دور کرده بود و جامه های سفیدی پوشیده بود و اسلام آورده بود، پس گفت به من که: الان مرا ببر به خانه استادت ، پس رفتیم تا در خانه بختیشوع، بختیشوع چون نظرش بر راهب افتاد مبادرت کرد و دوید به سوی او و گفت: چه چیز تو را از دین نصرانیت زائل کرد؟ گفت: یافتم مسیح را و اسلام آوردم بر دست او ، گفت : مسیح را یافتی ؟ گفت : آری یانظير او را ، پس بدرستیکه این فصد را بجا نیاورد در عالم مگر مسیح و این نظير او است در آیات و براهین او ، پس برگشت به سوی امام علیه السلام و ملازم خدمت آن حضرت بود تا وفات یافت(1)

ص: 287

عاقبت سازد تو را از دین بری

این خود آرائی و این تن پروری

لقمه کامد از طریق مشتبه

خونخوار و خاک و بران دندان منه

كان ترا در راه دین مفتون کند

نور عرفان از دلت بیرون کند

لقمه نانی که باشد شبهه ناک

در حریم کعبه ابراهیم پاک

گر بدست خود فشاندی تخم او

ور بکاو چرخ کردی شخم او

ور مه نو در حصادش داس کردند

ور بسنگ کعبه اش دستاس کرد

ور به آب زمزمش کردی عجین

مریم آئین پیکری از حور عين

ور بخواند بر خمیرش بی عدد

فاتحه یاقل هو الله احد

ور بدی از شاخ طوبی آتشش

ور شدی روح الامین هیزم کشش

ور تنور نوح بندد مریمش

ور دم عیسی بود آتش دمش

ص: 289

ور تو بر خوانی هزاران بسمله

بر سر آن لقمه پرولوله

عاقبت خاصیتش ظاهر شود

نفس از آن لقمه تو را قاهر شود

در ره طاعت تو را بیجان کند

خانه دین تو را ویران کند

ور تو را دین است باشی مرد راه

چاره خود کن که شد دینت تباه

از هوس بگذر رهان کن کش و فش(1)

پا ز دامان قناعت در مکش

گر نباشد جامه اطلس(2) تورا

کهنه دلقی(3) ساتر تن بس تو را

ور مزعفر نبودت با قند و مشک

خوشبود دوغ و پیاز و نان خشک

ور نباشد مشربه از زرناب

باکف خود می توانی خورد آب

ص: 290

ور نباشد مرکب زرین لجام

می توان هم زد به پای خویش گام

ور نباشد دور باش از پیش و پس

دور باش نفرت خلق از تو بس

ور نباشد خانه های زرنگار

می توان بردن به سر در گنج غار

ور نباشد فرش ابریشم طراز

با حصیر کهنه ای مسجد بساز

ور نباشد شانه ای از بهر ریش

شانه بتوان کرد با انگشت خویش

هر چه بینی در جهان دارد عوض

وز عوض گردد تو را حاصل غرض

بی عوض دانی چه باشد در جهان

عمر باشد عمر، قدر آن بدان

تا که عامی چند سازی رام خود

با صد افسون آوری در دام خود

چند بگشائی سر انبان لاف

چند پیمائی گزاف اندر گزاف

نه فروعت محکم آمد نه اصول

شرم بادت از خدا و از رسول

اندرین ره چیست دانی غول تو

این ریائی درس نامعقول تو

درس اگر قربت نباشد زو غرض

ليس درسا انه بئس المرض

اسب دولت برفراز عرش تاخت

آنکه خود را زین مرض آزاد ساخت

تلخ کرد این نان و حلوا کام تو

برد یکسر رونق اسلام تو

بر کن این اسباب را از بیخ و بن

کوه غم دریای آتش قطع کن

آتش اندر زن در این حلوا و نان

وارهان خود را از این بار گران

جمله سعیت بهر دنیای دنیست

بهر عقبی میندانی سعی چیست

در ره آن موشکافی ای شقی

در ره این کند فهم و احمقى

از پی آن میدوی از جان و دل

وز پی این می روی چون خربه گل

کارشناسی پی تفتیش حال

کرد از او بر سر راهی سؤال

کین همه از زنده رمیدن چراست

رخت به سوی مرده کشیدن چراست

گفت پلیدان به مغاک(1) اندرند

پاک نهادان ته خاک اندرند

مرده دلانند به روی زمین

بهر چه با مرده شوم همنشین

همدمی مرده دهد مردگی

صبحت افسرده دل افسردگی

زیرگل آنانکه پراکنده اند

گر چه به تن مرده به دل زنده اند

مرده دلی بود مرا پیش از این

بسته هر چون و چرا پیش از این

زنده شدم از نظر پاکشان

آب حیاتست مرا خاکشان

چو عمر از سی گذشت و یا که از بیست

نمی شاید دگر چون غافلان زیست

نشاط غمر باشد تا چهل سال

چهل رفته فرو ریزد پروبال

پس از پنجه نباشد تندرستی

بصر کندی پزیرد پای سستی

چو شصت آمد نشست آمد پدیدار

چوهفتاد آمد افتاد آلت از کار

بهشتاد و نود چون در رسیدی

بساسختی که از گیتی کشیدی

وزآنجا گر به صد منزل رسانی

بود مرگی بصورت زندگانی

سگ صیاد که آهوگیرگردد

بگیرد آهویش چون پیر گردد

چو در موی سیاه آمد سفیدی

پدید آمد نشان ناامیدی

زپنبه شد بناگوشت کفن پوش

هنوز این پنبه بیرون ناری از گوش

ص: 295

بارگران بر سر دوشم چوکوه

کوه هم از بار من آمد ستوه

ای که بر عفو عظیمت گناه

در جلو سیل بهار است کاه

فضل تو كردست نگیرد مرا

عصمتت ارباز گذارد مرا

جز به جهنم نرود راه من

در سفر انداخته بنگاه من

بنده شرمنده نادان منم

غوطه زن لجه عصیان منم

خالق و بخشنده احسان توئی

فرد و نوازنده غفران توئی

و پاره ای از خام که به دست خود آن را رشته بود و چهار درهم ارزش داشت آورد و گفت: «إن الله لا يستحيي من الحق» یعنی اینکه من می فرستم اگر چه کم است، لکن از فرستادن حق امام علیه السلام اگر کم باشد نباید حیا کرد « قال فثنیت در همها» پس آنجماعت آوردند جزوه ای که در آن سؤالاتی بود و مشتمل بود بر هفتاد ورق در هر ورقی یک سؤال نوشته بودند و ما بقی ورق را سفید گذاشته بودند که جواب آن سؤال در زیرش نوشته شود و هر دو ورقی را روی هم گذاشته بودند و مثل کمربند سه بند بر آن چسبانیده بودند و بر هر بندی مهری زده بودند که کسی آنرا باز نکند و گفتند این جزوه را شب بده به امام و فردای آن شب بگیر آنرا پس هرگاه دیدی مهرها صحیح است پنج مهر از آنها بشکن و ملاحظه کن ببین هرگاه جواب مسائل را داده بدون شکستن مهرها پس او امامی است که مستحق مالها است ، پس بده به او آن مالها را والا اموال ما را برگردان به ما، آن شخص مشرف شد به مدینه و داخل شد بر عبدالله افطح و امتحان کرد او را یافت که او امام نیست ، بیرون آمد و گفت: «رب اهدني إلى سواء الصراط» پروردگارا مرا هدایت کن به راه راست ، گفت : در این بین که ایستاده بودم ناگاه پسری را دیدم که میگوید اجابت کن آنکس را که می خواهی پس برد مرا به خانه حضرت موسی بن جعفر علیه السلام پس چون آن حضرت مرا دید فرمود به من: برای چه نومید می شوی ای أبو جعفر و برای چه آهنگ میکنی به سوی یهود و نصاری (1)، به سوی

ص: 298